65 درصد کل برداشت آب زیرزمینی جهان توسط پنج کشور از جمله ایران
آفتاب نیوز :
محمد جوان بخت، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران در کارگاه آموزشی «حکمرانی آب های زیر زمینی: درس آموخته ها، چالش ها و راهکارها» اظهار داشت: آب کالایی باارزش و غیرقابل جایگزین در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور ها و یکی از مولفه های مهم در حفظ تعادل و پایداری اکوسیستم و محیط زیست به شمار می آید؛ همچنین آب، یکی از پارامتر های اثرگذار در آمایش سرزمین و توسعه کشورهاست.جوان بخت با بیان اینکه آب زیرزمینی به عنوان یک منبع استراتژیک، از اهمیت بالایی برخوردار است، افزود: آب زیرزمینی به عنوان بزرگترین منبع آب شیرین در زمین طی نیم قرن اخیر به شکل بی رویه ای برای مصارف کشاورزی، شرب و صنعت مورد بهره برداری قرار گرفته و متاسفانه اثرات نامطلوب محیط زیستی همچون فرونشست ها را در پی داشته است.
وی با اعلام اینکه در بسیاری از آبخوان های جهان نرخ برداشت آب زیرزمینی بسیار بالاتر از تغذیه آن است، گفت: این مسیله سبب شده است منابع آب زیرزمینی به تدریج تحت تنش های کمّی و کیفی قابل توجهی قرار بگیرد.
65 درصد کل برداشت آب زیرزمینی جهان توسط پنج کشور از جمله ایران
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران ادامه داد: برداشت از آب زیرزمینی تنها در هند، ایالات متحده، چین، پاکستان و ایران حدود 65 درصد از کل برداشت آب زیرزمینی جهان را تشکیل می دهد و این پنج کشور حدود 70 درصد از آب کشاورزی را در اختیار دارند که برای آبیاری بخش عمده ای از این اراضی از منابع آب زیرزمینی استفاده می شود.
وی اضافه کرد: رشد جمعیت، افزایش شهرنشینی و تغییر در سبک و الگوی زندگی سبب افزایش مصرف آب می شود که بخش قابل توجهی از آن، از آب زیرزمینی تامین می شود که این امر منجر به ناپایداری منابع آب زیرزمینی شده است.
جوان بخت بیان داشت: یافته ها و تجارب نظری و علمی کشور ها حاکی از آن است که تنظیم گری و سیاست گذاری در برداشت آب زیرزمینی و جلوگیری از اُفت آن صرفاً از طریق تدوین مقررات و کنترل از سوی دولت ها بسیار دشوار است. بخش مهمی از این مشکل ریشه در ماهیت آب زیرزمینی دارد که جزو منابع عمومی مشترک محسوب می شود و بهره برداری پایدار از آن نیازمند تحقق یک کوشش جمعی است.
سه دهه افُت مستمر منابع زیرزمینی در ایران
وی خاطرنشان کرد: کشور ما نیز با داشتن نزدیک به یک میلیون چاه، حدود سه دهه افت مستمر منابع زیرزمینی را تجربه کرده است که بخشی از این افت، ناشی از تجارت آب مجازی از طریق صادرات محصولات کشاورزی و فراورده های غذایی می تواند باشد، هرچند در سال های اخیر با وضع برخی قوانین و تمهیدات عوارضی تلاش شده است از این نوع صادرات جلوگیری شود.
معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا با اشاره به کلیاتی از سیمای منابع و مصارف آب کشور بیان داشت: متوسط بارندگی سالانه کشور حدود یک سوم متوسط بارندگی جهانی است. کل حجم آب تجدیدپذیر کشور نیز براساس آخرین برآورد ها حدود 103 میلیارد مترمکعب تخمین زده می شود که در شرایط حاضر بیش از 90 درصد آن، دو برابر شاخص های جهانی مصرف می شود.
مصرف 80 میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی
جوان بخت با تاکید بر اینکه نزدیک به 50 درصد منابع آب مصرفی از آب های زیرزمینی و بقیه از آب های سطحی تامین می شود، گفت: بزرگترین مصرف کننده آب در کشور، در بخش کشاورزی با 80 میلیارد مترمکعب است که بخش عمده آن از آب زیرزمینی تامین می شود.
وی در خصوص وضعیت منابع آب زیرزمینی نیز گفت: در ایران واحد برنامه ریزی در موضوع آب زیرزمینی 609 محدوده مطالعاتی است؛ تقریباً 660 آبخوان آبرفتی با وسعت 265 هزار کیلومترمربع و حدود 15 درصد مساحت کشور شناسایی شده است. از یک میلیون و 300 هزار منبع آبی شناسایی شده، بالغ بر یک میلیون آن به چاه ها اختصاص دارد و بقیه مربوط به چشمه ها و قنوات است و طول چاه های حفرشده در کشور نزدیک به 38 هزار کیلومتر است که سهم چاه های مجاز 70 درصد از این میزان است.
معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا اظهار داشت: منابع آب زیرزمینی به دلیل برداشت بی رویه و بروز خشکسالی های متوالی از شرایط مناسبی برخوردار نیست؛ کسری متوسط سالانه منابع آب زیرزمینی برابر 4.9 میلیارد است و به دلیل تداوم برداشت ها میزان تجمعی کسری مخازن آب زیرزمینی بالغ بر 146 میلیارد مترمکعب است.
وی با ابراز اینکه حدود 359 دشت کشور دچار فرونشست است، اعلام کرد: 28 درصد چاه های کشاورزی معادل 117 هزار حلقه چاه در دشت های با نرخ فرونشست بیش از 10 سانتی متر حفر شده است.
جوان بخت، پدیده حفر چاه های غیرمجاز و نیز برداشت بیش از پروانه بهره برداری را از معضلات اساسی مدیریت آب زیرزمینی خواند و اظهار داشت: بخشی قابل توجه از آن ناشی از کشاورزی معیشتی و خردشدن سطوح اراضی کشاورزی در اختیار بهره برداران است.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: برنامه ریزان بخش آب کشور از دیرباز به اهمیت آب زیرزمینی پی بردند و در همین ارتباط نسبت به وضع قوانین و مقررات و نیز تدوین برنامه های عملیاتی اقدام کردند.
وی توضیح داد: در حوزه قانونگذاری، تصویب قانون و نحوه ملی شدن آن در سال 1347 نخستین اقدام بود که در آن تاکید شد همه چاه های غیرمجاز باید مسدود شود. در سال 1361 و بعد از کمتر از دو دهه، قانون توزیع عادلانه آب جایگزین قانون قبلی شد و مقرر شد که در دشت های با بیلان منفی، توسعه برداشت ممنوع شود.
جوان بخت اضافه کرد: بعد از حدود 28 سال قانون تعیین تکلیف چاه های فاقد پروانه، در سال 1389 به تصویب رسید که در نتیجه آن بخشی از چاه های غیرمجاز حفرشده قدیمی، با شرط اینکه موجب اضرار به حقوق دیگران نشود، مشروعیت پیدا کرد.
اقدامات انجام شده منجر به توقف افت منابع آب زیرزمینی یا حتی ثابت ماندن آن نشده است
وی گفت: در قوانین برنامه های توسعه و نیز قوانین بودجه سنواتی کشور نیز، پیوسته آب زیرزمینی نقش پررنگی داشته است، اما به دلیل ناهمسویی سیاست ها و ناهماهنگی عددگذاری ها در بخش های مختلف اثرگذار، همه اقدامات متاسفانه منجر به توقف افت منابع آب زیرزمینی یا حتی ثابت ماندن آن نشد.
معاون وزیر نیرو با اشاره به برنامه های عملیاتی نیز، بیان داشت: یکی از مهمترین برنامه ها در کشور برای بهبود شرایط آب زیرزمینی، طرح احیا و تعادل بخشی آب زیرزمینی بود که تقریباً از دو دهه پیش توسط وزارت نیرو و از طرف وزارت نیرو تالیف و با همکاری سایر دستگاه ها به اجرا گذاشته شده است، ولی اجرای کامل آن با شرایط مطلوب فاصله زیادی دارد.
جوان بخت خاطرنشان کرد: طی چند سال اخیر، برنامه سازگاری با کم آبی از برنامه هایی است که تلاش کرد با ایجاد وفاق بین دستگاه های اثرگذار در مدیریت منابع آب، برنامه ای را برای کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی و حفظ این منابع استراتژیک پیشنهاد و عملی کند، اما تقریباً تمام این برنامه ها به جای تکیه بر مدیریت تقاضا، متکی بر مدیریت مصرف آب بوده و عملاً توفیق چندانی در مدیریت آب زیرزمینی و احیای آن نداشته است.
نقشه راه آب کشور؛ برنامه ای برای رفع ناترازی بین منابع و مصارف آب متکی بر مدیریت تقاضا
وی با اشاره به نقشه راه آب کشور، تدوین این برنامه را در راستای رفع ناترازی بین منابع و مصارف آب متکی بر مدیریت تقاضا دانست و گفت: توجه ویژه به شاخص های اجتماعی و اقتصادی در مدیریت آب در دستور کار قرار گرفته است.
جوان بخت با اظهار اینکه در نقشه راه آب کشور، به گونه ای برنامه ریزی شده است که آب مانعی برای توسعه و پیشرفت کشور نباشد، گفت: در این نقشه تلاش شده است اشتغال جامعه در حد مطلوب باشد، تولید ناخالص داخلی به ازای واحد آب مصرفی افزایش یابد و مبتنی بر نقشه راه آب کشور، میزان مصرف آب زیرزمینی از حدود 50 میلیارد مترمکعب در سال در شرایط کنونی، به حدود 25 میلیارد مترمکعب در افق سال 1420 برسد.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران افزود: براساس نقشه راه آب کشور، ارزش افزوده تولیدی بخش های مختلف کشاورزی، صنعت و خدمات به نسبت وضع موجود نیز ارتقاء خواهد یافت.
پایش 220 هزار چاه کشاورزی مجهز به کنتور هوشمند
وی راع به طرح «مدیریت توامان مصرف آب و برق» نیز توضیح داد: این برنامه یکی دیگر از برنامه هایی است که در یک سال و اندی ماه گذشته تعریف شده است تا از برداشت آب بیش از پروانه بهره برداری چاه ها جلوگیری شود که از طریق مدیریت انرژی مصرفی چاه ها اجرایی می شود.
جوان بخت ادامه داد: در این طرح با تجهیز چاه ها به کنتور های نسل جدید که قابلیت هایی همچون رویت، کنترل و برنامه پذیری از راه دور دارد، میزان برداشت آب متناسب با سهمیه انرژی متناظر آن مورد کنترل و محدودیت قرار می گیرد.
وی گفت: در سال گذشته زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری طرح تهیه شد و در حین ایجاد این بستر، بیش از 220 هزار حلقه چاه مورد پایش قرار گرفت. در سال اول 52 هزار چاه با الگوی مصرف بالاتر از سهمیه مجاز ماهانه یا سالانه شناسایی شد و حدود 24 هزار چاه نیز مشمول محدودیت در مصرف شد.
کنترل 7 میلیارد مترمکعب آب با اجرای طرح مدیریت توامان آب و برق
جوان بخت تاکید کرد: تداوم و اجرای همین یک برنامه، می تواند حجمی نزدیک به 7 میلیارد مترمکعب را کنترل و از برداشت غیرمجاز چاه ها جلوگیری کند که می تواند کمک شایانی به رفع ناترازی منابع آب زیرزمینی محسوب شود؛ همچنین برنامه عملیاتی انسداد چاه های غیرمجاز نیز با نگاه به حل مشکلات معیشتی همزمان پیگیری می شود.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران به طرح جایگزینی آب مصرفی صنایع با آب های نامتعارف نیز اشاره کرد و اظهار داشت: این طرح براساس تکلیف قانونی بند ع تبصره 8 قانون بودجه سال 1402 است که در اجرای این برنامه نیز، بخش عمده ای از آب زیرزمینی صنایع با هدف حفظ و صیانت از آب های زیرزمینی کاسته خواهد شد.
تحقق اهداف در گروی مشارکت گروه ها و هماهنگی سیاست گذاری ها
وی افزود: وزارت نیرو با رصد مناسب وضعیت آب زیرزمینی اهدافی را در راستای حکمرانی مطلوب آب زیرزمینی طی دولت سیزدهم دنبال کرده است؛ هرچند تحقق این اهداف، در گروی مشارکت تمامی گروه ها و هماهنگی سیاست گذاری ها در این زمینه است.
جوان بخت خاطرنشان کرد: حمایت از تشکیل و تقویت مدیریت مشارکتی با حضور بهره برداران اصلی دشت ها، ایجاد شفافیت و رعایت قانون و برقراری عدالت در برخورداری از آب و انرژی برای بهره برداران مجاز، استقبال و استفاده از راهکار ها و ایده ها در حوزه هوشمندسازی و استفاده از تجهیزات مدرن و تکنولوژی های مدیریت تقاضا، حفظ و تعادل آبخوان ها برای رعایت حقوق عامه و پایداری در امنیت غذایی، توزیع عادلانه آب با هدف مدیریت و صیانت از منابع آب و حفظ منافع اقتصادی کشاورزان، جلوگیری از برداشت های غیرمجاز، بهره مندی از پتانسیل و ظرفیت شرکت های فناور و دانش بنیان در حوزه بهره وری در صنعت آب از این اهداف است.
معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا گفت: جای خوشبختی است که مرکز منطقه ای مدیریت آب شهری در برگزاری سلسله کارگاه های آموزشی، موضوع حکمرانی آب زیرزمینی را مورد توجه قرار داده و با مشارکت مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، دانشگاه تربیت مدرس، شرکت مدیریت منابع آب و سایر مشارکت کنندگان اقدام به برگزاری این کارگاه کرده است.
وی اضافه کرد: در این کارگاه که مهمانان و سخنرانان خارجی از مراکز بین المللی مانند ارزیابی منابع آب زیرزمینی، انجمن بین المللی هیدرولوژیست ها و شرکت کنندگانی از کشور های اسپانیا، ایتالیا، هلند، اسپانیا و مالت نیز حضور دارند، فرصت مناسبی برای به اشتراک گذاشتن تجربیات نو در زمینه حکمرانی آب زیرزمینی است.
جوان بخت ابراز کرد: قرار است در نشست های پیش بینی شده در این کارگاه موضوعاتی همچون حکمرانی چندسطحی، حکمرانی تلفیقی آب سطحی و زیرزمینی، مدیریت مشارکتی آب زیرزمینی، ارزیابی طرح تعادل بخشی آب زیرزمینی، پایش و مدیریت توامان آب و برق و همکاری های بین بخشی ارایه و بحث شود که همه آن ها از ضروریات حکمرانی آب زیرزمینی در کشور ماست.
وی اضافه کرد: تبادل تجارب عملی و نظری متخصصان حاضر در این کارگاه می تواند گامی در راستای بهبود مدیریت منابع استراتژیک آب زیرزمینی در منطقه بردارد و ارزیابی و آسیب شناسی برنامه ها و فعالیت های کشورمان در مدیریت آب زیرزمینی راهگشا خواهد بود.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "بحران فرونشست در 359 دشت ایران" هستید؟ با کلیک بر روی حوادث، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "بحران فرونشست در 359 دشت ایران"، کلیک کنید.