خلاصه کتاب در کمین گل سرخ ( نویسنده محسن مومنی )

کتاب «در کمین گل سرخ» نوشته محسن مؤمنی، روایتی عمیق و پرکشش از زندگی پرفرازونشیب سپهبد شهید علی صیاد شیرازی است که ابعاد مختلف شخصیتی و نظامی او را از کودکی تا شهادت بازگو می کند.

این کتاب، نه تنها به مرور وقایع مهم زندگی یکی از برجسته ترین فرماندهان جنگ تحمیلی می پردازد، بلکه با نثری گیرا و داستانی، خواننده را به بطن تجربیات و چالش های این فرمانده بزرگ می برد. محسن مؤمنی با قلم توانایش، شخصیتی مخلص و متعهد را به تصویر می کشد که در میان حوادث عظیم تاریخ معاصر ایران، استوار و مصمم گام برمی دارد.

نگاهی از پشت صحنه: داستان نگارش در کمین گل سرخ

آشنایی با پشت صحنه نگارش یک اثر، گاهی به اندازه خود کتاب جذاب است. «در کمین گل سرخ» حاصل تلاشی عمیق و چند ساله است که نویسنده را وارد دنیایی تازه از شخصیت شناسی و تحقیق کرده است.

چرا در کمین گل سرخ انتخاب شد؟

انتخاب شهید صیاد شیرازی به عنوان محور یک کتاب، تصادفی نبود. محسن مؤمنی، درست فردای شهادت سپهبد صیاد شیرازی، با متنی روبرو شد که حاصل چندین جلسه مصاحبه با آن شهید بود. این متن، که بعدها توسط احمد دهقان در کتاب ناگفته های جنگ به چاپ رسید، اولین جرقه را در ذهن مؤمنی زد. او پیش از آن صیاد را در میدان نبرد (عملیات والفجر ۱) و بعد از جنگ در حوزه ی هنری دیده بود. این آشنایی پیشین، انگیزه او را برای پرداختن به زندگی این شهید بزرگوار بیشتر کرد. در ابتدا، گمان می کرد نگارش زندگی نامه ای از شهید صیاد در کمتر از شش ماه ممکن است. او در آن زمان مشغول نوشتن رمانی در مورد حوادث سال ۱۳۲۵ آذربایجان بود، اما سرنوشت او را به سوی روایتی متفاوت سوق داد.

این کار که قرار بود شش ماهه تمام شود، سه سال به طول انجامید. محسن مؤمنی خود اذعان می کند که در طول این مسیر، چالش های زیادی را پشت سر گذاشته است. او در این باره می گوید: «عشق آسان نمود اوّل ولی افتاد مشکل ها.» این جمله به خوبی بیانگر عمق سختی و تعهدی است که او برای خلق این اثر به خرج داد. نتیجه این تلاش شبانه روزی، اثری شد که نه تنها یک زندگی نامه، بلکه یک رمان واقعی با تمام جزئیات و ظرافت های داستانی است.

پژوهش و منابع دست اول: سنگ بنای روایت

همانطور که نویسنده تاکید می کند، تحقیق جامع، قلب هر اثر ادبی مستند، به ویژه در حوزه دفاع مقدس است. محور کتاب «در کمین گل سرخ» بر اساس دو رشته گفتگوی اصلی از شهید صیاد شیرازی در دفتر ادبیات و هنر مقاومت و مرکز اسناد انقلاب اسلامی بنا شده است. مؤمنی، برای رفع نقاط ابهام و تکمیل جزئیات، جلسات متعددی را با پدر و مادر شهید (که امروز در قید حیات نیستند) و همچنین همرزمان او برگزار کرد. او به اسناد و مدارک جنگی نیز مراجعه نمود تا دقت و صحت روایت را تضمین کند.

محسن مؤمنی بر این باور است که یک نویسنده برای خلق اثری ماندگار در حوزه دفاع مقدس، نیازمند پژوهشی عمیق و همه جانبه است. او توصیه می کند: «زمان کافی برای پژوهش و تحقیق در نظر بگیرید. معمولاً این اتفاق نمی افتد ولو اینکه همه تحقیقات ما موقع نوشتن به کارمان نیاید، ولی می تواند در ما جهانی ایجاد کند و در آن جهان ایجاد شده ما با دست باز می توانیم دست به نوآوری و خلاقیت بزنیم.» این رویکرد پژوهش محور، به او امکان داده تا نه تنها وقایع را ثبت کند، بلکه با جزئیات و عمق، ابعاد شخصیتی و فکری شهید صیاد شیرازی را نیز روشن سازد.

شیوه روایتگری محسن مؤمنی: از تعلیق تا جزئیات

یکی از ویژگی های بارز «در کمین گل سرخ»، سبک روایت خاص محسن مؤمنی است. او که خود یک قصه نویس برجسته است، روایت زندگی صیاد شیرازی را کاملاً غیرمنتظره و با تعلیق آغاز می کند. کتاب با صحنه بازداشت صیاد شیرازی توسط یک سرهنگ آغاز می شود؛ سرهنگی که بعدها، صیاد ضامن جان او خواهد شد. این شروع، خواننده را بلافاصله به دل ماجرا می کشد و حس کنجکاوی او را برمی انگیزد.

محسن مؤمنی بر این اعتقاد است که آثار ادبیات دفاع مقدس نباید صرفاً خاطره نگاری باشند، بلکه باید با حفظ وفاداری به واقعیت ها، از تکنیک های قصه نویسی برای جذب مخاطب بهره ببرند. او اشاره می کند: «آنچه در سوره مهر اتفاق افتاده و کتاب هایی که در سال های اخیر منتشر شده خالی از خلاقیت نیستند و بعضی از آنها واقعاً ضمن اینکه به موضوع کارها و صاحب خاطره وفادار بودند، در نوع خود یک کار ادبی هستند و از رمان های امروزی دست کمی ندارند.» این رویکرد باعث شده تا «در کمین گل سرخ» فراتر از یک زندگی نامه خشک و رسمی باشد و به یک اثر ادبی پرشور و تأثیرگذار تبدیل شود. او با استفاده از جزئیات و نقل قول های زنده، خواننده را به گونه ای درگیر می کند که گویی خود در حال تجربه آن لحظات است.

محسن مؤمنی در مورد شروع کتابش می گوید: «قصه از پدر صیادشیرازی که نظامی بوده شروع می شود تا برسد به کودکی و نوجوانی و جوانی صیاد. حالا او به عنوان یک نظامی در آستانه انقلاب، فعالیت های انقلابی می کند و سرهنگ شعیبی او را به همین جرم به بازداشت می فرستد. چند روز بعد که انقلاب به ثمر می رسد جوانان انقلابی اصفهان می خواهند سرهنگ را اعدام کنند که صیادشیرازی شفاعتش را می کند.»

سیر زندگی سپهبد شهید صیاد شیرازی: روایت گل سرخ در کمین

کتاب «در کمین گل سرخ» زندگی شهید صیاد شیرازی را به سه بخش اصلی تقسیم می کند: دوران پیش از انقلاب، دوران انقلاب و دفاع مقدس، و دوران پس از جنگ تا شهادت. این تقسیم بندی به خواننده کمک می کند تا مسیر پرفرازونشیب زندگی این فرمانده بزرگ را مرحله به مرحله دنبال کند.

ریشه ها و سال های جوانی: بذر انقلاب در ارتش شاهنشاهی

روایت زندگی علی صیاد شیرازی با نگاهی به گذشته آغاز می شود؛ از تأثیر زیادخان شیرازی، پدر شهید، بر شکل گیری شخصیت او. زیادخان، ارتشی با غیرت عشایری، به دلیل نامه ای سرشار از اعتراض به شاه از ارتش اخراج شد. این واقعه، گرچه برای خانواده دشواری های زیادی به همراه داشت، اما روحیه ای مستقل و مبارز را در علی کوچک تقویت کرد. علی صیاد شیرازی، سال های دبیرستان خود را در تهران پشت سر گذاشت و با وجود مشکلات خانوادگی ناشی از اخراج پدر، هرگز از تحصیل و شوق و ذوق نظامی شدن دست نکشید.

دوران دانشگاه افسری برای صیاد، دوره ای پر از چالش و طاقت فرسا بود. او به عنوان یک افسر متدین در محیط ارتش شاهنشاهی، بر سر اصول مذهبی خود پایداری می کرد. روزه گرفتن و نماز خواندن در شرایط سخت نظامی، نمونه هایی از این مقاومت معنوی است. او در خاطراتش از آن روزها می گوید: «چند بار موقع نماز صبح سر سجده خوابم گرفته بود، از آن خواب هایی که وضو باطل می شود. می رفتم وضو می گرفتم و می آمدم نماز را از سر می گرفتم. از شدت خستگی و کم خوابی شرایط طاقت فرسا بود ولی خوب نماز می آمد جلو و چه برکتی داشت این نماز.»

صیاد شیرازی در ابتدا با ماهیت رژیم و ارتش تحت فرمانش آن قدر آشنا نبود که تصمیم به مخالفت بنیادین بگیرد. اما برخوردهای او با عناصر ارتش، کم کم او را به سمت واقعیاتی سوق داد که به جریان انقلابیون متصلش کرد. او از طریق سروان اقارب پرست و سروان یوسف کلاهدوز، که خود از طریق دکتر حسن آیت با بیت امام در نجف و سپس نوفل لوشاتو در ارتباط بودند، به هسته های انقلابی ارتش پیوست. فعالیت های او از دید ضد اطلاعات ارتش پنهان نماند، اما صیاد با احتیاط کامل اصول حفاظتی را رعایت می کرد. با این حال، غیرت انقلابی اش سرانجام او را وادار به دفاع از حقوق جمعی از دانشجویان نوجوان کرد که مورد ضرب و شتم قرار گرفته بودند. همین ایستادگی در برابر افسر مافوق، به بازداشت او منجر شد. صیاد در بازداشتگاه، از رادیو صدای انقلاب را شنید: «بسم الله الرحمن الرحیم، شنوندگان عزیز، این صدای انقلاب اسلامی است!» این لحظه، پایانی بر دوران انتظار و آغاز فصلی نوین در زندگی او بود.

حضور در قلب حوادث: از انقلاب تا دفاع مقدس

با پیروزی انقلاب اسلامی، صیاد شیرازی از بازداشت آزاد شد و فعالیت های خود را در ارتش جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. یکی از اولین و مهم ترین مأموریت های او، آرام کردن غائله کردستان و پاکسازی مناطق بانه و مریوان بود. در این عملیات ها، او دوشادوش فرماندهان برجسته ای چون شهید کاظمی، احمد متوسلیان، حسین خرازی و محمد بروجردی گام برداشت. کتاب به خوبی روایت می کند که چگونه این فرماندهان شهید، در بحبوحه جنگ با گروهک ها و ارتش بعث عراق، با تمام توان به دفاع از کشور پرداختند.

دوران فرماندهی صیاد شیرازی در ارتش جمهوری اسلامی، با چالش های داخلی نیز همراه بود. او با عملکرد دولت موقت و به ویژه دولت بنی صدر، رئیس جمهور وقت، مخالفت هایی داشت. این اختلافات، به ویژه در قرارگاه غرب، به اوج خود رسید و مشاوران بنی صدر گزارش های غیرواقعی از عملکرد صیاد ارائه می دادند. در یکی از این جلسات پر تنش، شهید کاظمی که در آن زمان هم فرماندار پاوه بود و هم فرمانده سپاه آنجا، با همان لحن جنوب شهری خاص خود، در برابر مشاوران بنی صدر ایستاد و گفت: «شما چی می گویید؟ این حرف ها چیه که می زنید؟ همه تان دارید بی تقوایی می کنید و حرف های غیرواقع می زنید…»

در پی این اختلافات، صیاد شیرازی به دلیل عدم تمکین از فرمان نیروی زمینی برای تحویل قرارگاه و پیگیری کار کردستان، عزل و خلع درجه شد. پاسخ قاطع امام خمینی (ره) به گزارش این تمرد، تنها یک جمله بود: «برابر مقررات برخورد شود.» این واقعه، صیاد را موقتاً از مسئولیت هایش کنار گذاشت و درجه اش از سرهنگی به سرگردی تنزل یافت. اما با برکناری بنی صدر، صیاد شیرازی دوباره به جبهه های جنگ بازگشت و به فرماندهی نیروی زمینی ارتش منصوب شد.

در این دوران، او نقش محوری در عملیات های سرنوشت ساز جنگ ایفا کرد؛ از جمله عملیات های طریق القدس، فتح المبین، الی بیت المقدس و آزادسازی خرمشهر، والفجر و آزادسازی فاو. هرچند، این دوران با تلخ کامی هایی نیز همراه بود، به خصوص زمانی که وحدت میان ارتش و سپاه دچار خدشه شد. این اختلافات درونی، صیاد را به درد و اندوه نشاند و نهایتاً منجر به استعفای او از فرماندهی نیروی زمینی ارتش شد.

اوج اخلاص و شهادت: گل سرخ به معراج می رود

پس از کناره گیری از فرماندهی نیروی زمینی، امام خمینی (ره) با حکمی او را به عنوان نماینده خود در شورای عالی دفاع منصوب کردند. صیاد شیرازی در این سمت نیز خدمات شایانی انجام داد، اما عشق او به میدان نبرد و خدمت به اسلام، او را دوباره به خط مقدم بازگرداند. در عملیات سرنوشت ساز مرصاد، او خود پا به میدان جنگ گذاشت و مسئولیت طراحی این عملیات را بر عهده گرفت. او که نماد وحدت بین نیروهای مسلح بود، در این عملیات نیز توانست نقش بی بدیلی ایفا کند.

اوج اخلاص و تقوای صیاد شیرازی، به وضوح در دست نوشته ها و خاطرات او بازتاب یافته است. او پس از ارتحال امام خمینی (ره)، با حسرتی عمیق می نویسد:

«اولین روز خدمت به اسلام در غیبت امام خمینی رضوان الله علیه. ای وای بر من این نعمت عظیمت از دستمان برفت و قدرشان را ندانستیم. خدایا پیر جماران برای بی توجهی های ما، نفاق ها و تفرقه های ما، پشت گوش انداختن های نصایحش، ناشکری ها، ناسپاسی های ما در راه خدا و غفلت ها و سستی هایمان، خون گریید. و اکنون او به ملکوت اعلی پیوست و ما همچنان زنده ایم. خدایا بر تقوایم، اخلاصم، استقامتم در راهت بیفزا تا با به زنجیر کشیدن نفس اماره با روحیه بسیجی به امت اسلامی و حکومت اسلامی و مملکت اسلامی و انقلاب اسلامی خدمت کنم.»

شهید صیاد شیرازی بر این عهد باقی ماند تا آن زمان که امانت جان را به صاحب آن سپرد. کتاب «در کمین گل سرخ» روایت را با لحظه شهادت او به پایان می برد؛ لحظه ای که برای همیشه در تاریخ ایران ثبت شد. در ساعت ۶:۴۵ صبح، ماشین تیمسار از خانه خارج شد و او منتظر ماند تا فرزندش مهدی در پارکینگ را ببندد. در همین حین، مرد مهاجم پاکتی به دست تیمسار صیاد شیرازی داد. در حالی که او مشغول باز کردن پاکت بود، مهاجم با سلاح خودکار پنهان شده، او را از ناحیه سر و سینه مورد اصابت گلوله قرار داد. این ترور ناجوانمردانه توسط منافقین، به زندگی پربرکت یکی از بزرگترین مردان تاریخ معاصر ایران پایان داد. رهبر معظم انقلاب، پیام تسلیت خود را با آیه شریفه «من المؤمنین رجال صدقوا ما عاهدوا اللّه علیه فمنهم من قضی نحبه و منهم من ینتظر و مابدلوا تبدیلا» آغاز کردند که به خوبی بیانگر مقام و منزلت این شهید والامقام است.

پیام ها و ویژگی های برجسته در کمین گل سرخ

کتاب «در کمین گل سرخ» تنها یک زندگی نامه نیست؛ بلکه اثری است که با ویژگی های خاص خود، پیام های عمیقی را به خواننده منتقل می کند و جایگاهی ویژه در ادبیات پایداری ایران یافته است.

جامعیت و عمق بخشی به شخصیت

یکی از برجسته ترین خصوصیات این کتاب، جامعیت آن در پرداختن به ابعاد مختلف زندگی شهید سپهبد صیاد شیرازی است. محسن مؤمنی صرفاً به روایت وقایع نظامی اکتفا نمی کند، بلکه به ریشه های خانوادگی، کودکی، نوجوانی، و شکل گیری شخصیت مذهبی و نظامی او نیز می پردازد. این جامعیت، به خواننده کمک می کند تا نه تنها با یک فرمانده جنگی، بلکه با یک انسان کامل و چندوجهی آشنا شود که در مسیر زندگی خود، با چالش های درونی و بیرونی زیادی روبرو بوده و با پایداری بر اصول خود، از آن ها عبور کرده است. کتاب، مبارزات او در محیط ارتش شاهنشاهی، دشواری های حفظ ایمان در آن فضا، و ارتباطاتش با هسته های انقلابی را با جزئیات به تصویر می کشد و عمق بیشتری به شخصیت شهید می بخشد.

نماد وحدت و انسانیت در روایت

«در کمین گل سرخ» به خوبی نقش شهید صیاد شیرازی را به عنوان نماد وحدت بین ارتش و سپاه پررنگ می کند. مؤمنی هوشمندانه از دامن زدن به اختلافات بین این دو نهاد پرهیز می کند و بر عمق اندیشه شهید صیاد شیرازی در ایجاد همدلی و اتحاد میان نیروهای مسلح تأکید دارد. روایت، فراتر از صرفاً یک قهرمان جنگی است؛ به ابعاد انسانی، معنوی و مذهبی صیاد نیز می پردازد. او را به عنوان فردی متقی، دغدغه مند و بااخلاص معرفی می کند که همواره دغدغه خدمت به اسلام و مردم را داشته است. این رویکرد انسانی، باعث می شود خواننده ارتباط عمیق تری با شخصیت شهید برقرار کند.

جذابیت ادبی و اهمیت پژوهش

محسن مؤمنی با بهره گیری از تکنیک های قصه نویسی، اثری به شدت جذاب و خواندنی خلق کرده است. آغاز غیرمنتظره و تعلیق آمیز کتاب، خواننده را از همان ابتدا میخکوب می کند. او با مهارت، خاطره نگاری را به یک اثر ادبی تبدیل کرده که از نظر ساختار و نثر، چیزی از رمان های برجسته کم ندارد. در کنار جذابیت ادبی، کتاب اهمیت پژوهش دقیق را نیز به نمایش می گذارد. مؤمنی بارها بر لزوم تحقیق جامع و استفاده از منابع دست اول تأکید می کند و این نکته را در عمل نیز نشان می دهد. او معتقد است که پژوهش، جهانی را در ذهن نویسنده ایجاد می کند که به او اجازه می دهد با دست باز به نوآوری و خلاقیت بپردازد.

الگوبرداری برای نسل امروز

یکی از مهمترین پیام های «در کمین گل سرخ» معرفی شهید صیاد شیرازی به عنوان اسوه ای کامل برای نسل جوان است. در دوران بحران هویت، جوانان می توانند الگوهای خود را در زندگی شخصیت هایی چون صیاد شیرازی جستجو کنند. مؤمنی تأکید می کند که آثار مربوط به دفاع مقدس باید از جذابیت بالایی برخوردار باشند تا جوان امروز را جذب کنند. صیاد شیرازی، با پایداری بر اصول مذهبی، تعهد به میهن، اخلاص در عمل، و شهادت طلبی، الگویی بی بدیل برای هویت یابی و رشد معنوی جوانان است.

شایان ذکر است که در بخش هایی از کتاب به مرجان، دختر شهید صیاد شیرازی نیز اشاره می شود. مرجان که عقب افتاده ذهنی بود، نمادی از گل سرخ و ایثار پدرش است. این اشاره، ابعاد عمیق تر فداکاری های شهید صیاد را نشان می دهد؛ فداکاری هایی که تنها محدود به میدان جنگ نبود و شامل ابعاد خانوادگی و شخصی نیز می شد. در واقع، شهید صیاد شیرازی به قدری نگران همه فرزندان ایران زمین بود که نمی توانست تنها به فرزند خود بیندیشد و این خود، یکی دیگر از جلوه های ایثار و از خودگذشتگی اوست.

نتیجه گیری: اثری ماندگار در ادبیات پایداری ایران

کتاب «در کمین گل سرخ» نوشته محسن مؤمنی، اثری بی نظیر و جامع در ادبیات دفاع مقدس است که نه تنها به ثبت دقیق وقایع تاریخی می پردازد، بلکه با نثری داستانی و گیرا، خواننده را به عمق زندگی یکی از درخشان ترین ستارگان تاریخ انقلاب اسلامی، سپهبد شهید علی صیاد شیرازی، می برد. این کتاب، فراتر از یک زندگی نامه صرف، به ترسیم ابعاد شخصیتی، معنوی، نظامی و مدیریتی شهیدی می پردازد که نماد وحدت، اخلاص و پایداری بود.

محسن مؤمنی با تکیه بر پژوهش های عمیق و مصاحبه با منابع دست اول، و با بهره گیری از توانایی قصه نویسی خود، توانسته است اثری ماندگار خلق کند که هم از نظر تاریخی مستند است و هم از نظر ادبی، جذاب و الهام بخش. این کتاب، با نمایش چالش ها و فداکاری های صیاد شیرازی در دوران پیش از انقلاب، بحران کردستان، و سال های پرفرازونشیب دفاع مقدس، به نسلی که جنگ را تجربه نکرده اند، درکی عمیق از آن دوران و شخصیت های بزرگش ارائه می دهد.

«در کمین گل سرخ» نه تنها یک ادای دین به مقام شامخ شهید صیاد شیرازی است، بلکه یک دعوت به تأمل در مفاهیم ایثار، مقاومت و وحدت است. مطالعه این کتاب، برای هر علاقه مند به تاریخ معاصر ایران، ادبیات دفاع مقدس، یا هر کسی که به دنبال الگویی از پایداری و اخلاص است، تجربه ای ارزشمند خواهد بود. این اثر به وضوح نشان می دهد که چگونه یک فرمانده نظامی، می تواند در عین رشادت و صلابت، از عمق ایمان و تقوایی سرشار باشد. برای لذت بردن از جزئیات و ظرافت های روایت محسن مؤمنی و درک عمیق تر از زندگی و شهادت این گل سرخ سرزمینمان، تهیه و مطالعه نسخه کامل کتاب «در کمین گل سرخ» به شدت توصیه می شود. این کتاب، بی شک جایگاهی رفیع در ادبیات پایداری ایران خواهد داشت.