اولین بار که قلعه پرتغالی ها را در جزیره هرمز دیدم نمی دانم دچار چه حسی شدم هجده یا نوزده ساله بودم فقط این را می دانم که زار زار گریه می کردم و بعد از بازگشت از آنجا شعری نوشتم و این اولین مواجهه من با جزیره هرمز و قلعه پرتغالی ها بود.
اینها بخشی از جملات ابراهیم پشت کوهی است نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر که این روزها نمایش «ذرات آشوب» را اجرا می کند.
او در گفتگو با نشر روز با ارایه توضیحاتی درباره رویکردش به واقعه تاریخی اشغال جزیره هرمز توسط پرتغالی ها ابراز تاسف می کند که در تاریخ ما قهرمانی های مردم عادی هرگز به چشم نیامده و فقط در حد یک خط و بسیار گذرا به آن پرداخته شده است.
پشت کوهی در ادامه این گفتگو می افزاید: نمی دانم در این قلعه چه جادویی وجود داشت اما با گذر زمان روح من یک قرابتی با این مکان و ماجرا پیدا کرد و حس می کردم روح کُشتگان وطن در هرمز بود و به هر روی ارتباطی برقرار شد تا سه سال پیش که شروع کردم به تحقیقاتی درباره ماجرای حضور پرتغالی ها و اشغال هرمز و در این رهگذر به ریشه های تاریخی و مستنداتی دست یافتم.
او ادامه می دهد: پس از مطالعه و پژوهش درباره این رویداد تاریخی متوجه شدم تقریبا بخش بزرگی از مردم کشورمان یا از این ماجرا بی خبر هستند یا اینکه اصلا شناخت درستی از هرمز ندارند.
پشت کوهی با اشاره به ویژگی های منحصر به فرد جزیره هرمز اضافه می کند: جمله ای از زبان «آلفونس دا آلبوکرکی» (آلبوکرک) دریادار پرتغالی فاتح هرمز نقل می شود با این مضمون که اگر جهان انگشتری باشد هرمز نگین آن است. اما بسیاری از ما نمی دانیم که این جزیره زیبا ۱۱۷ سال یعنی بیش از یک قرن تحت اشغال پرتغالی ها بوده و متاسفانه ما برای این واقعه و به تصویر کشیدن پیروزی مردم کاری نکرده ایم و این کوتاهی هم از جانب نهادهای رسمی صورت گرفته است و هم هنرمندان.
او می افزاید: همه اینها در کنار اینکه زادگاه من بندرعباس است و شاید به دلیل آشنایی و اینکه حساسیت بیشتری بر این خطه دارم این موضوع برایم جالب شد که نمایشی درباره این رویداد تاریخی بسازم.
پشت کوهی که پیش از این نمایش را ادای دینی به مردمان قهرمان و گمنامی دانسته که تاریخ از آنان یاد نکرده درباره این موضوع توضیح می دهد: شخصیتی به نام خواجه عطا وزیر مختار هرمز بوده است. او از نظر هوش و جنگاوری شخصیت مهمی بوده است. در دوران حیات او هرمز دو بار با حمله پرتغالی ها رو به رو می شود که موفقیتی در پی ندارد اما بعد از مرگ او پرتغالی ها با تفرقه افکنی بین بزرگان هرمز و نواحی اطرافش آن را فتح می کنند. تا اینکه ۱۷ سال بعد فرماندهی می آید به نام امام قلی خان که به نمایندگی سپاهی تشکیل می دهد و با جنگ و موفق می شوند.
این کارگردان با ابراز تاسف از بی توجهی به نقش مردم در رویدادهای تاریخی مهم اضافه می کند: آنچه برای مهم بود و متاسفانه در تاریخ فقط به عنوان یک خط از آن یاد شده این است که در این ۱۱۷ سال مردم چندین بار به پا خاستند ولی چون قدرتی نداشتند سرکوب شدند. متاسفانه ما حتی درباره قهرمانان مان هم کاری نکرده ایم چه برسد به مردم عادی و فراموش می کنیم هیچ قدرتی سرپا نمی ماند اگر مردم کنارش نباشند. وقتی مردم ضرورت حفظ کیان ایران را احساس کردند با کمک به امام قلی خان سپاه او توانست بر پرتغالی ها پیروز شود.
او درباره پایبندی اش به مستندات تاریخی و در پاسخ به اینکه هنرمند تا کجا می تواند واقعیت را با تخیل بیامیزد توضیح می دهد: خط اصلی قصه براساس واقعیت و مستندات است؛ اینکه هرمز به مدت ۱۱۷ سال تحت اشغالی پرتغالی ها بوده است. اما من مورخ یا راوی تاریخ نیستم بلکه به عنوان یک هنرمند به این رویداد تاریخی می نگرم و قطعا به جنبه های هنری آن هم توجه دارم. در این نمایش جاهایی به نمایشنامه های «آنتیگونه» «هملت» و داستان «شهرزاد» ارجاع داریم ولی اینها در بافت اجرا آنچنان تنیده شده که لازم نیست همه تماشاگران از آن آگاه باشند بلکه برایم مهم است که روایت ما از جنبه های زیبایی شناسانه هم جذاب باشد. اگر این قصه برای مردم شناخته شده تر بود دست ما در پرداخت هنری آن آزادتر بود ولی چون نمی خواهم تماشاگر را سرگردان کنم چارچوب اصلی قصه را حفظ کرده ام.
پشت کوهی در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به رواج برخی از نمایشنامه ها در تئاتر و اینکه گاه یک نمایشنامه خاص در تئاتر ما مد می شود در این باره توضیح می دهد: روی سخنم بیشتر با هنرمندان است که خانواده من هستند. خوب نیست که گاهی یک متن خاصی در تئاتر ما مد می شود و چندین اجرا از آن روی صحنه می رود بدون اینکه ضرورت اجتماعی داشته باشد در حالیکه رد هنرمند در طول تاریخ ماندگار می شود. این را درک می کنم که گاه ممکن است گروهی قصد داشته باشند نمایشنامه جدید یا نویسنده ناشناخته ای را معرفی کنند اما اینکه ناگهان عده زیادی به سمت آن نویسنده یا متن هجوم می برند مانند این است که بخواهند از یک غذای حاضر و آماده بهره مند شوند در حالیکه هنرمند باید شاخک هایش حساس تر باشد و نسبت به پیرامون خود حساسیت بیشتری داشته باشد. اگر چنین اتفاقی در تئاتر ما می افتاد آن زمان شاهد تنوع بیشتری در تئاترمان می بودیم.
نمایش «ذرات آشوب» به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم پشت کوهی هر شب ساعت ۱۹ و به مدت ۱۲۳ دقیقه در تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه می رود.
بازیگران این نمایش (به ترتیب ورود به صحنه) عبارتند از:گاتا عابدی امیرحسین شام بیاتی سپهر محمودی متین مکاری مقدم یاشار نادری مهدی حسینی نیا محسن زرآبادی پور پژمان برزگر رضا آرامش پوریا ریحانی پدرام زمانی ارسلان قاسمی امیرعباس حیدری سام جانملکی ماهور لطفی علی مهربان سیدجواد یحیوی فرزانه قاسم زاده خیام (جواد) حسینی سوگند دیانی احلام سلمانی مینا ترکمن حلما سمرقندی طاها داورزنی رویا جاویدنیا و آرش ظلی پور.
پایان خبر نشر روز
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "قلعه پرتغالی ها را که دیدم، زار زار گریه کردم!" هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "قلعه پرتغالی ها را که دیدم، زار زار گریه کردم!"، کلیک کنید.