نظریات جرم شناختی در حیطه جرایم در شبکه های اجتماعی

یادداشت/

شبکه های اجتماعی در سال های اخیر در زندگی آنلاین و آفلاین کاربران خود به اندازه ای تاثیرگذار بوده اند که اشکال ارتباطات اجتماعی نیز از این رسانه های جدید تاثیر گرفته اند.

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری نشر روز ـ داود حسنلو، کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی: در حال حاضر پیشرفت های تکنولوژی به ویژه فن آوری های ارتباطی حوزه دیجیتال، توانسته است از مرز های جغرافیایی بگذرد و سرعت و دامنه خود را افزایش دهد. به نحوی که افراد با سرعت باورنکردنی می توانند با هم در نقاط مختلف جهان ارتباط برقرار کنند و به عبارتی مرز ها را بی معنا ساخته و جهان را به دهکده ای کوچک مبدل سازند.

این فناوری ها توانسته اند نوعی رسانه اجتماعی را ایجاد کنند که خود قادر است بستری مناسب برای تغییر و تحولات اجتماعی تلقی شود. خصوصیات تعاملی و اشتراک گذاری شبکه های اجتماعی، عرصه جدیدی را در خصوص کنشگری ایجاد کرده است که زمینه را برای ایجاد نمودن فضایی جدید و نو تحت عنوان فضای سایبر فراهم نموده است. با وجود این که زمان زیادی از قدمت شبکه های اجتماعی نمی گذرد، اما توانسته اند در بین مردم محبوبیت زیادی را خلق کنند و استفاده مشترک از فناوری های موجود و این شبکه های اجتماعی موجب ایجاد جامعه آنلاینی گردیده است که افراد به آسانی و با سرعت قابل توجه در آن با هم در ارتباط هستند.

شبکه هایی که اجتماعاتی را برای اشخاصی که به مسایل و علایق دیگران توجه می نمایند، فراهم می سازد. کاربران پروفایل هایی را از طریق داده ها، عکس ها و سایر اطلاعات برای خود ایجاد کرده و قادر هستند از راه های گوناگون مانند صدا، چت، ویدیو کنفرانس و… با هم ارتباط برقرار نمایند. در حال حاضرهزاران شبکه اجتماعی فعال هستند که هر یک بر اساس موضوع خاصی راه اندازه گردیده اند و هر یک میلیون ها کاربر را جذب خود نموده اند.

این شبکه ها در سال های اخیر در زندگی آنلاین و آفلاین کاربران خود به اندازه ای تاثیرگذار بوده اند که اشکال ارتباطات اجتماعی نیز از این رسانه های جدید تاثیر گرفته اند. علاوه بر رویه جامعه پذیری افراد در شبکه های اجتماعی، شواهد نشان می دهد که به موازات افزایش فعالیت ها و ارتباطات در شبکه های اجتماعی، بخشی از بزهکاران نیز فعالیت های مجرمانه خود را به شبکه های مذکور منتقل نموده یا از رهگذر این فضا اقدام به ارتکاب جرم می نمایند؛ به این صورت که با ظهور فضای مجازی از جمله شبکه های اجتماعی در حقیقت از یک طرف، فرصت ها و مسیر های جدیدی برای انجام اعمال مجرمانه متعارف و کلاسیک دنیای حقیقی و از طرف دیگر، انواع بزهکاری نوین مرتبط با شرایط وماهیت محیط مجازی، پیدا کرده اند.

به واقع با روی کارآمدن شکل جدیدی از فناوری اطلاعات، یعنی شبکه های اجتماعی؛ جوامع بشری بیش از پیش رنگ مجازی یافته به نحوی که حتی در مدارس نیز کودکان با این قبیل شبکه ها آشنا می شوند. در این شبکه ها علاوه بر مزایایی که دارند بعضا شاهد جرایمی می توان بود که در محدوده این شبکه ها روی داده است. این جرایم محدود نیستند و با توجه به سیاست کیفری کشور ها و رویکرد سیاست تقنینی آنان به انواع مختلفی تقسیم می شود و البته کشور ها سیاست های شکلی و رویکرد های سیاست جنایی اجرایی متعددی در باب آنها مدنظر قرار می دهند.

ضمنا این شبکه ها برای راه دادن بزهکاران به درون خود، عدم تخصص و آگاهی کاربران، خطر بزه دیدگی را حتی برای بزرگسالان برقرار می نمایند. همین موارد موجب توجه علم جرم شناسی به سوی این شبکه های اجتماعی گردیده است و نظریاتی در این باره مطرح شده است که به قرار ذیل هستند:

-نظریه زیرفرهنگی

تعریف زیرفرهنگ از یک نگاه گسترده تر شامل هر گروهی با داشتن ارزش، هنجار، سنت و آدابی می گردد که آنان را از فرهنگ تسلط جدا نموده است. به واقع چارچوب کاری زیرفرهنگی جنبه های با اهمیتی را برای توضیح چگونگی ارزش ها و ایده های حمایت گردیده به وسیله اعضای یک گروه که روی رفتار اعضاء تاثیر می گذارد، فراهم می آورد.

-نظریه یادگیری اجتماعی

نظریه یادگیری اجتماعی یکی از رایج ترین نظریات جرم شناسی شده است و تقربیا قویترین حمایت تجربی را به سود خود در توضیح گروه وسیعی از رفتار ها دریافت کرده است. این نظریه به طور ویژه با ارتباط جمعی در رابطه است. این نظریه بر این اساس است که فرد از طریق مطالعه و مشاهده نمونه های رسانه ای مانند شبکه های اجتماعی، رفتار های مناسب را یاد گرفته و می فهمد که کدام گروه از رفتار ها پاداش و کدام مستحق کیفر هستند. از این طریق مخاطبان در تلاش هستند در زندگی واقعی پاداش بگیرند و لذا به تقلید نمودن و الگوبرداری از نمونه های رسانه ای مانند شبکه های اجتماعی مشغول می شوند.

-نظریه عمومی فشار و جرایم اینترنتی

فشار هایی که از طرف شبکه های اجتماعی بر افراد بار می شود بعضا منجر به انجام جرایم می گردد. به واقع تمام افرادی که از نظریه عمومی فشار در شبکه های اجتماعی استفاده نموده اند آزمایش مزاحمت اینترنتی را انتخاب نموده اند. با توجه به این که محیط مجازی به اشخاص این اجازه را می دهد، فورا و به آسانی عصبانیت و حتی ناامیدی خود را از طریقی که احتیاج به تعامل مستقیم با قربانی آنها ندارد بر سرشان خالی می کنند که به نظر منطقی می آید؛ لذا این نظریه روش قابل درکی است تا از آن نیز برای توضیح دلیل این که چرا برخی افراد اقدام به این اعمال می نمایند، استفاده شود. با توجه به ابعاد گسترده و تاثیرگذاری شبکه های اجتماعی به ویژه در خصوص اطفال و نوجوانان در مباحث آتی بیشتر به این موارد پرداخته می شود.