نمونه لایحه دفاعیه اعسار از پرداخت مهریه

هنگامی که فردی به پرداخت مهریه محکوم می شود اما توان مالی برای پرداخت یکجای آن را ندارد، می تواند با تقدیم دادخواست اعسار، تقاضای تقسیط یا اعطای مهلت کند. این فرآیند، خود نیازمند دفاعیات مستدل و مستند است که هم برای زوج (مدعی اعسار) و هم برای زوجه (معترض به اعسار) حیاتی تلقی می شود. در این میان، تنظیم یک لایحه دفاعیه قوی و مؤثر، نقشی کلیدی در جهت اقناع دادگاه و حفظ حقوق هر دو طرف ایفا می کند.

دعوای اعسار از پرداخت مهریه یکی از پیچیده ترین و پراسترس ترین پرونده های حقوقی است که می تواند زندگی افراد را به چالش بکشد. در این مسیر، هم زوج که به پرداخت مهریه محکوم شده و توانایی مالی ندارد، و هم زوجه که خواهان مهریه خود است و با ادعای اعسار همسرش مواجه شده، نیازمند اطلاعات دقیق و راهنمایی های کاربردی هستند. لایحه دفاعیه در این پرونده، تنها یک سند حقوقی نیست؛ بلکه بیانیه ای از وضعیت مالی و دلایل هر طرف است که می تواند سرنوشت مالی و حتی زندگی آن ها را تحت تأثیر قرار دهد. اهمیت این لایحه ها در جایی مشخص می شود که دادگاه بر اساس همین مستندات و اظهارات کتبی، تصمیم گیری می کند و آینده مالی زوج و زوجه را رقم می زند.

درک مفاهیم کلیدی: اعسار از پرداخت مهریه در نگاه قانون

پیش از ورود به جزئیات نگارش نمونه لایحه دفاعیه اعسار از پرداخت مهریه، لازم است تا با مفاهیم بنیادی این دعوا آشنا شویم. آشنایی با این تعاریف، به درک عمیق تر رویه های قضایی و تنظیم لوایح دفاعی قدرتمند کمک شایانی می کند.

تعریف حقوقی اعسار و معسر

در عرف حقوقی و بر اساس ماده ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، «معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به تأدیه دیون خود نباشد.» این تعریف، هسته اصلی دعوای اعسار را تشکیل می دهد. در واقع، فرد معسر کسی است که دارایی قابل توقیفی ندارد تا بتواند بدهی خود را پرداخت کند. این ناتوانی می تواند مطلق (عدم توانایی پرداخت هیچ مبلغی) یا نسبی (توانایی پرداخت اقساطی) باشد که در مورد مهریه، معمولاً به اعسار نسبی و تقسیط مهریه منجر می شود. قانونگذار تلاش کرده است تا با این تعریف، بین بدهکارانی که واقعاً توان پرداخت ندارند و کسانی که صرفاً از پرداخت بدهی خود شانه خالی می کنند، تمایز قائل شود.

تفاوت اساسی اعسار و ورشکستگی

یکی از اشتباهات رایج، یکسان دانستن اعسار و ورشکستگی است. با این حال، قانون بین این دو مفهوم تمایز قائل شده است. طبق ماده ۱۵ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، «دادخواست اعسار از تجار و اشخاص حقوقی پذیرفته نمی شود. این اشخاص در صورتی که مدعی اعسار باشند باید رسیدگی به امر ورشکستگی خود را درخواست کنند.»

به عبارت دیگر:

• اعسار: مخصوص افراد عادی (غیر تاجر) است که به دلیل نداشتن دارایی، قادر به پرداخت دیون خود نیستند. این افراد می توانند با اثبات اعسار، از دادگاه تقاضای مهلت یا تقسیط بدهی کنند.

• ورشکستگی: ویژه تجار (چه حقیقی و چه حقوقی) است. یک تاجر زمانی ورشکسته محسوب می شود که نتواند از عهده تعهدات مالی خود برآید. فرآیند ورشکستگی بسیار پیچیده تر است و شامل ممنوعیت از تصرف در اموال، تعیین مدیر تصفیه و پرداخت دیون از محل دارایی های باقیمانده می شود. این تفاوت جوهری، در مسیر حقوقی پرونده ها و نوع دادخواست هایی که باید تقدیم شود، اهمیت حیاتی دارد.

مبنای قانونی دعوای اعسار از پرداخت مهریه

دعوای اعسار از پرداخت مهریه، ریشه های قانونی محکمی دارد که عمدتاً در قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب سال ۱۳۹۴ و قانون آیین دادرسی مدنی یافت می شود. ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی صراحتاً بیان می کند که «اگر محکوم علیه، به دلیل نداشتن مال به جز مستثنیات دین، نتواند محکوم به (مانند مهریه) را بپردازد، می تواند با تقدیم دادخواست اعسار، از دادگاه تقاضای مهلت یا تقسیط کند.» این ماده، اساس حق تقدیم دادخواست اعسار را فراهم می آورد. همچنین، مواد ۸، ۹ و ۱۲ همین قانون به ترتیب به الزامات دادخواست اعسار، شرایط شهود و آثار رد دعوای اعسار می پردازند که در ادامه بیشتر به آن ها خواهیم پرداخت.

مستثنیات دین

مفهوم مستثنیات دین از جمله مهمترین جنبه های دعوای اعسار است که باید با دقت مورد توجه قرار گیرد. مستثنیات دین، اموالی هستند که حتی در صورت اثبات اعسار مدیون، طلبکار حق مطالبه یا توقیف آن ها را ندارد. هدف قانونگذار از تعیین مستثنیات دین، حفظ حداقل امکانات معیشتی برای مدیون و افراد تحت تکفل اوست تا پس از پرداخت بدهی، به کلی دچار بحران و فقر نشوند. ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، مصادیق مستثنیات دین را به شرح زیر برشمرده است:

• منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه در حالت اعسار او باشد.
• اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
• آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود.
• کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آن ها.
• وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آن ها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
• تلفن مورد نیاز مدیون.
• مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.

در تبصره های همین ماده نیز توضیحاتی درباره نحوه رسیدگی به مواردی که منزل مسکونی بیش از شأن عرفی است یا مستثنیات دین به عوض دیگری تبدیل شده اند، ارائه شده است. آگاهی از این موارد برای هر دو طرف دعوا، هم برای زوج در تنظیم دادخواست اعسار و هم برای زوجه در شناسایی اموال غیرمستثنی، ضروری است.

فرآیند قضایی اعسار از پرداخت مهریه: گام به گام

درک فرآیند قضایی اعسار از پرداخت مهریه می تواند به هر دو طرف دعوا، یعنی زوج و زوجه، کمک کند تا با دیدی روشن تر و آماده تر وارد این چالش حقوقی شوند. در ادامه، این فرآیند را به صورت گام به گام بررسی می کنیم.

تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه (توسط زوج)

زمانی که زوج به پرداخت مهریه محکوم می شود و احساس می کند توانایی مالی برای پرداخت یکجا یا حتی اقساط سنگین را ندارد، قدم اول تقدیم دادخواست اعسار است. این دادخواست باید به دادگاهی که حکم اصلی مهریه را صادر کرده یا دادگاه صادرکننده اجراییه تقدیم شود (ماده ۱۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی).

نکات حیاتی در تنظیم دادخواست

• ذکر کامل مشخصات: مشخصات کامل زوج (خواهان اعسار) و زوجه (خوانده اعسار) باید به دقت درج شود.

• شرح خواسته: خواسته باید به وضوح «اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط آن» ذکر شود.

• شرح دلایل اعسار: در این قسمت، زوج باید به تفصیل و با صداقت کامل، دلایل ناتوانی مالی خود را شرح دهد. این شرح شامل توضیحاتی درباره عدم درآمد کافی، بدهی ها، هزینه های زندگی، هزینه های درمانی و … است.

مدارک و مستندات الزامی

یکی از مهمترین بخش های دادخواست اعسار، پیوست کردن مدارک و مستندات مربوطه است. ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، به طور مفصل به این مدارک اشاره دارد:

• لیست کامل اموال: زوج باید صورت کلیه اموال منقول و غیرمنقول خود را شامل تعداد، مقدار، قیمت و مشخصات دقیق از یک سال قبل از طرح دعوای اعسار به بعد، ارائه دهد. این لیست باید شامل وجوه نقدی در بانک ها، اموال نزد اشخاص ثالث و کلیه مطالبات او از دیگران باشد.

• فیش حقوقی و مدارک درآمدی: اگر زوج شاغل است، باید فیش حقوقی یا هر سند دیگری که میزان درآمد ماهانه او را نشان دهد، ارائه کند.

• اجاره نامه: اگر منزل مسکونی زوج استیجاری است، ارائه اجاره نامه برای اثبات هزینه های زندگی ضروری است.

• مدارک بدهی: اسناد و مدارکی که نشان دهنده بدهی های زوج به اشخاص دیگر است (مانند سند وام بانکی، قراردادهای بدهی و…).

• شهادت نامه شهود: برای اثبات اعسار، شهادت کتبی حداقل دو شاهد که از وضعیت معیشتی و توان مالی زوج اطلاع کافی دارند، ضروری است. این شهادت نامه باید شامل هویت، اقامتگاه، منشأ اطلاعات و تصریح به عدم وجود مال قابل دسترسی برای زوج باشد (ماده ۹ قانون).

جلسه رسیدگی و دفاعیات

پس از تقدیم دادخواست اعسار، دادگاه جلسه ای را برای رسیدگی تعیین می کند و از طرفین (زوج و زوجه) دعوت به عمل می آورد. این جلسه فرصتی است برای هر دو طرف تا دفاعیات خود را شفاهی و کتبی (در قالب لایحه) مطرح کنند.

چگونگی استماع شهادت شهود

یکی از ارکان اصلی اثبات اعسار، شهادت شهود است. در جلسه رسیدگی، دادگاه به اظهارات شهود زوج گوش می دهد. زوجه نیز این حق را دارد که شهود معرفی شده را جرح کند؛ یعنی دلایلی برای بی اعتباری شهادت آن ها ارائه دهد. شرایط قانونی شهود، نحوه تحقیق و جرح و تعدیل آن ها مطابق با مواد ۸ و ۹ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی بسیار حائز اهمیت است.

تحقیقات دادگاه

دادگاه تنها به اظهارات طرفین و شهود بسنده نمی کند. برای اطمینان از صحت ادعای اعسار، معمولاً تحقیقات گسترده ای انجام می دهد. این تحقیقات می تواند شامل موارد زیر باشد (ماده ۱۹ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی):

• استعلام از بانک مرکزی: برای شناسایی کلیه حساب های بانکی و موجودی های زوج.

• استعلام از ادارات ثبت اسناد و املاک: برای شناسایی املاک و مستغلات ثبت شده به نام زوج.

• استعلام از پلیس راهور: برای شناسایی وسایل نقلیه به نام زوج.

• استعلام از مراجع دیگر: مانند سازمان بورس، اداره مالیات و … برای کشف هرگونه دارایی پنهان یا درآمد.

صدور حکم بدوی

پس از بررسی کامل مدارک، اظهارات طرفین و نتایج تحقیقات، دادگاه حکم بدوی خود را صادر می کند. این حکم می تواند یکی از حالت های زیر باشد:

• پذیرش اعسار: در این صورت، دادگاه با توجه به توان مالی زوج، حکم به تقسیط مهریه می دهد و مبلغ پیش پرداخت و اقساط ماهانه را تعیین می کند.

• رد اعسار: اگر دادگاه تشخیص دهد که زوج معسر نیست یا دلایل کافی برای اثبات اعسار خود ارائه نکرده است، دعوای اعسار او را رد می کند. در این حالت، زوج موظف به پرداخت یکجای مهریه خواهد بود.

• تقسیط نامناسب: گاهی ممکن است دادگاه اعسار را بپذیرد اما اقساطی را تعیین کند که از نظر یکی از طرفین (زوج یا زوجه) نامناسب یا غیرعادلانه است.

مرحله تجدیدنظرخواهی

حکم بدوی دادگاه، قابل تجدیدنظرخواهی است. هر یک از طرفین که به حکم صادره اعتراض داشته باشند، می توانند ظرف مهلت مقرر قانونی (معمولاً ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ حکم) نسبت به آن اعتراض کنند و دادخواست تجدیدنظرخواهی به دادگاه تجدیدنظر استان تقدیم نمایند. در این مرحله، دادگاه تجدیدنظر مجدداً پرونده را بررسی کرده و ممکن است حکم بدوی را تأیید، نقض یا اصلاح کند.

نمونه لایحه دفاعیه اعسار از پرداخت مهریه از طرف زوج (مدعی اعسار)

برای زوجی که به پرداخت مهریه محکوم شده و از لحاظ مالی در مضیقه قرار دارد، تنظیم یک لایحه دفاعیه اعسار از پرداخت مهریه نقش حیاتی در تغییر شیوه پرداخت مهریه و تقسیط آن ایفا می کند. این لایحه باید با دقت، صداقت و مستندسازی کافی تهیه شود تا دادگاه را متقاعد کند که زوج واقعاً معسر است و توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد.

هدف و کاربرد این لایحه

هدف اصلی این لایحه، دفاع از ادعای ناتوانی مالی زوج و درخواست از دادگاه برای تقسیط مهریه است. این لایحه فرصتی است تا زوج وضعیت مالی واقعی خود را به صورت کتبی و مستدل به دادگاه ارائه دهد و توضیح دهد که چرا پرداخت یکجای مهریه برای او غیرممکن است. این دفاعیه می تواند در جلسه اول رسیدگی بدوی یا در مرحله تجدیدنظرخواهی تقدیم شود.

اجزای کلیدی یک لایحه دفاعیه اثربخش

یک لایحه دفاعیه قوی و متقاعدکننده برای اثبات اعسار، معمولاً شامل بخش های زیر است:

• مقدمه: خطاب به ریاست و مستشاران محترم دادگاه (در مرحله تجدیدنظر) یا ریاست محترم شعبه (در مرحله بدوی) با احترام و ذکر شماره پرونده و دادنامه مورد اعتراض.

• مشخصات پرونده: اشاره به دادخواست مطالبه مهریه، شماره دادنامه محکومیت به مهریه و تاریخ ابلاغ آن.

• شرح دفاعیات: بیان وضعیت مالی فعلی زوج، عدم دارایی قابل توقیف (به جز مستثنیات دین)، میزان درآمد و هزینه های ضروری زندگی، تعداد افراد تحت تکفل و سایر بدهی ها. صداقت و شفافیت در این بخش بسیار مهم است.

• استناد به مدارک: ذکر مدارک پیوست شده به دادخواست اعسار (مانند لیست اموال، فیش حقوقی، اجاره نامه، شهادت نامه شهود) و تأکید بر عدم تکافوی درآمد برای پرداخت یکجا.

• درخواست نهایی: درخواست از دادگاه برای پذیرش اعسار، تقسیط مهریه به میزان توان مالی و در صورت لزوم، نقض دادنامه بدوی.

نکات نگارشی و حقوقی برای زوج

• صداقت در بیان: هرگونه کتمان حقیقت یا ارائه اطلاعات غلط می تواند به ضرر زوج تمام شود و اعتبار ادعای اعسار را زیر سوال ببرد.

• شفافیت در ارائه مدارک: مدارک باید کامل و واضح باشند و به درستی به دفاعیات ارجاع داده شوند.

• استدلال منطقی: دفاعیات باید بر پایه استدلال منطقی و مستند به قوانین مربوطه باشد. صرف ادعای ندارم کافی نیست.

• توجه به مستثنیات دین: زوج باید نشان دهد که اموال او چیزی جز مستثنیات دین نیست و توانایی پرداخت از محل سایر اموال را ندارد.

---

یک لایحه دفاعیه قوی برای پرونده اعسار، می تواند مسیر پرونده را به نفع مدعی اعسار تغییر دهد، اما این مهم تنها با صداقت کامل، مستندسازی دقیق و استدلال حقوقی متقاعدکننده حاصل می شود.

---

نمونه لایحه دفاعیه زوج برای جلسه رسیدگی بدوی

بسمه تعالی

ریاست محترم شعبه […] دادگاه خانواده مجتمع قضایی […]

با سلام و احترام

احتراماً، در خصوص پرونده کلاسه […]. در مورد دادخواست اعسار اینجانب […]. فرزند […]. به کد ملی […]. در برابر خوانده محترمه سرکار خانم […]. فرزند […]. به استحضار می رساند:

1. اینجانب پس از صدور دادنامه شماره […] مورخ […] از شعبه محترم شما در خصوص محکومیت به پرداخت مهریه چهارصد عدد سکه تمام بهار آزادی در حق خوانده محترمه، به دلیل عدم توانایی و تمکن مالی در پرداخت یکجای این مبلغ، دادخواست اعسار و تقسیط را تقدیم نمودم.
2. وضعیت مالی کنونی اینجانب به شرح ذیل است:
   • اینجانب کارمند شرکت خصوصی […] با حقوق ماهانه […]. ریال می باشم و هیچ منبع درآمد دیگری ندارم.
   • منزل محل سکونت اینجانب استیجاری بوده و ماهانه مبلغ […]. ریال اجاره بها پرداخت می کنم.
   • همسر و دو فرزند […] ساله تحت تکفل اینجانب می باشند و کلیه هزینه های زندگی، تحصیل و درمان ایشان بر عهده اینجانب است.
   • بدهی های متعدد بانکی و شخصی به مبلغ کلی […] ریال دارم که مدارک آن پیوست دادخواست اولیه است.
   • به موجب پاسخ استعلام اداره ثبت اسناد و املاک و پلیس راهور، اینجانب فاقد هرگونه مال غیرمنقول یا وسیله نقلیه شخصی می باشم. تنها خودرویی که در اختیار دارم، متعلق به شرکت محل کار است.
3. شهادت نامه کتبی دو نفر از شهود (آقایان […] و […]) که از وضعیت معیشتی اینجانب کاملاً مطلع هستند و اطلاعات دقیق از وضعیت مالی بنده دارند، ضمیمه دادخواست اولیه شده است و در جلسه رسیدگی نیز آماده ارائه توضیحات تکمیلی می باشند.
4. با عنایت به مجموع درآمد و هزینه های جاری و بدهی های اینجانب، پرداخت یکجای مهریه به هیچ عنوان مقدور نیست و تنها راهکار، تقسیط آن به صورت اقساط سبک و متناسب با توان مالی اینجانب است تا هم حق خوانده محترمه تضییع نشود و هم زندگی اینجانب دچار اخلال کامل نگردد.

لذا با توجه به مراتب فوق و مستندات ارائه شده، از محضر شریف دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر پذیرش اعسار اینجانب و تقسیط مهریه به نحوی که متناسب با توان مالی بنده باشد، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام فراوان

امضاء: […]

نمونه لایحه تجدیدنظرخواهی زوج در اعسار از پرداخت مهریه

بسمه تعالی

ریاست محترم و مستشاران معزز دادگاه تجدیدنظر استان […]

با سلام و احترام

احتراماً اینجانب […] (تجدیدنظرخواه) نسبت به دادنامه شماره […] تنظیمی در تاریخ […] که از سوی شعبه […] دادگاه خانواده […] اصدار یافته و در تاریخ […] به اینجانب ابلاغ شده است، مراتب اعتراض خویش را ظرف مهلت مقرر قانونی به شرح ذیل به استحضار می رساند:

1. دادنامه بدوی به شماره […] که در خصوص دعوای اعسار اینجانب صادر گردیده، بر خلاف واقعیات مالی و مستندات پرونده، اینجانب را به پرداخت […] عدد سکه بهار آزادی به صورت پیش پرداخت و […] سکه ماهانه محکوم کرده است. این در حالی است که دادگاه محترم بدوی بدون عنایت کافی به دلایل و مدارک تقدیمی و اوضاع و احوال پرونده، و صرفاً با تکیه بر […] (به عنوان مثال: سمت مدیریت عاملی در یک شرکت خصوصی یا داشتن مدرک دانشگاهی خاص)، توانایی مالی اینجانب را بیش از حد واقعی برآورد کرده است.
2. همانطور که در مرحله بدوی نیز به تفصیل شرح داده شد و با استناد به پاسخ استعلام از اداره ثبت اسناد و املاک، اینجانب فاقد هرگونه مال و اموال غیرمنقول می باشم. درآمد ماهانه اینجانب (مبلغ […] ریال) به سختی تکافوی مخارج زندگی شخصی، اجاره بها، و هزینه های افراد تحت تکفل را می دهد. بنابراین، تکلیف پرداخت یکجای […] سکه و سپس اقساط ماهانه […] سکه، به شدت با توان مالی اینجانب در تعارض است و عملاً امکان پذیر نمی باشد.
3. قانونگذار محترم با در نظر گرفتن توان افراد جامعه، ملاک هایی را برای تعیین اقساط و پیش پرداخت در نظر گرفته است که به نظر می رسد در این پرونده، توجه کافی به آن نشده است. تحمیل چنین اقساط سنگینی، علاوه بر اینکه زندگی اینجانب را مختل می کند، عملاً منجر به عدم اجرای حکم و حبس خواهد شد، در حالی که هدف قانون تسهیل پرداخت بدهی برای معسر است.
4. شواهد و مدارک جدید (یا تأکید بر شواهد قبلی که مورد بی توجهی قرار گرفته اند) از جمله […] نیز مجدداً بر وضعیت اعسار اینجانب صحه می گذارند و نشان می دهند که توانایی پرداخت مبلغ تعیین شده در دادنامه بدوی، از عهده اینجانب خارج است.

با عنایت به مراتب مطروحه در فوق، ضمن پذیرش اعسار، تقاضای نقض دادنامه معترض عنه و تقسیط محکوم به به میزان توانایی و تمکن مالی اینجانب از محضر حضرات مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام

امضاء: […]

نمونه لایحه دفاعیه در رد دعوای اعسار از پرداخت مهریه از طرف زوجه (معترض به اعسار)

برای زوجه ای که همسرش (زوج) دادخواست اعسار از پرداخت مهریه داده است، تنظیم یک لایحه دفاعیه در رد دعوای اعسار از پرداخت مهریه بسیار حیاتی است. هدف از این لایحه، اثبات تمکن مالی زوج و رد ادعای اعسار اوست تا مهریه به صورت یکجا یا با اقساط مناسب تر (متناسب با توانایی مالی واقعی زوج) پرداخت شود. زوجه در این مسیر، نیازمند هوشمندی و جمع آوری شواهد محکم برای به چالش کشیدن ادعای همسرش است.

هدف و کاربرد این لایحه

هدف اصلی این لایحه، ابطال یا تضعیف ادعای اعسار زوج است. زوجه با ارائه این لایحه، تلاش می کند تا به دادگاه نشان دهد که زوج توانایی پرداخت مهریه را دارد و ادعای اعسار او صحت ندارد یا صرفاً برای فرار از دین است. این لایحه می تواند در جلسه رسیدگی بدوی یا در مرحله تجدیدنظرخواهی توسط زوجه (یا وکیل او) تقدیم شود.

اجزای کلیدی لایحه رد اعسار

یک لایحه دفاعی قوی در رد اعسار، باید به صورت ساختاریافته و با استناد به دلایل محکم تهیه شود:

• مقدمه: خطاب به ریاست و مستشاران محترم دادگاه (در مرحله تجدیدنظر) یا ریاست محترم شعبه (در مرحله بدوی) با احترام، ذکر مشخصات پرونده و شماره دادخواست اعسار زوج.

• مشخصات پرونده: اشاره به دادخواست اعسار زوج و مشخصات طرفین.

• ایرادات شکلی: اگر زوج در تنظیم دادخواست اعسار یا ارائه مدارک اولیه (مانند لیست کامل اموال در یک سال گذشته مطابق ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی) کوتاهی کرده باشد، زوجه می تواند به این ایرادات شکلی استناد کند.

• ایرادات ماهوی: این بخش، هسته اصلی دفاعیه زوجه است. در اینجا، زوجه باید با ارائه دلایل، خلاف واقع بودن ادعای اعسار زوج را ثابت کند. این دلایل می تواند شامل شناسایی اموال پنهان، اثبات درآمد بالاتر از ادعای زوج، جرح شهود اعسار و … باشد.

• استناد به مدارک: ارائه مدارک و مستندات جدیدی که توانایی مالی زوج را اثبات می کند (مانند مدارک معاملات ملکی، فیش های بانکی مربوط به مبالغ بالا، مدارک خودرو، اسناد شرکت ها و …).

• درخواست نهایی: درخواست از دادگاه برای رد دعوای اعسار زوج و محکومیت او به پرداخت یکجای مهریه یا تقسیط با اقساط سنگین تر و متناسب با تمکن واقعی او.

نکات نگارشی و حقوقی برای زوجه

• اهمیت شناسایی اموال پنهان: یکی از قوی ترین دفاعیات زوجه، شناسایی و معرفی اموالی است که زوج در دادخواست اعسار خود پنهان کرده است. این امر نیازمند تحقیق و جمع آوری اطلاعات دقیق است.

• جرح شهود: زوجه حق دارد با ارائه دلایل منطقی، شهود معرفی شده توسط زوج را جرح کند. این دلایل می تواند شامل عدم آگاهی کافی شهود از وضعیت مالی زوج، وجود رابطه خویشاوندی یا کاری نزدیک که منجر به جانبداری می شود، یا تناقض در اظهارات شهود باشد.

• استناد به درآمد و موقعیت مالی زوج: جمع آوری اطلاعات در مورد شغل، درآمد، سبک زندگی و موقعیت اجتماعی زوج می تواند در رد ادعای اعسار موثر باشد. مثلاً اگر زوج شغلی با درآمد بالا دارد، ادعای اعسار او کمتر پذیرفته می شود.

• ارائه مدارک متناقض: در صورت وجود تناقض بین لیست اموال اعلام شده توسط زوج و واقعیت، زوجه باید به این تناقضات اشاره و آن ها را مستند کند.

---

زوجه با دقت در جمع آوری مدارک، شناسایی اموال پنهان و جرح شهود، می تواند ادعای اعسار زوج را به چالش بکشد و از حقوق مالی خود دفاع کند.

---

نمونه لایحه دفاعیه زوجه برای جلسه رسیدگی بدوی (در رد اعسار زوج)

بسمه تعالی

ریاست محترم شعبه […] دادگاه خانواده مجتمع قضایی […]

با اهدای سلام و تقدیم احترام

با احترام، به وکالت از خانم […] (خوانده دعوای اعسار)، در خصوص پرونده کلاسه […] و خواسته اعسار مطرح شده از سوی آقای […] (خواهان اعسار)، مراتب دفاعیات اینجانبه به شرح ذیل معروض می گردد:

1. ایرادات شکلی به دادخواست خواهان:
   • برابر با ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، خواهان محترم پرونده در لیست اموال و دارایی پیوست دادخواست اعسار، کلیه اموال و دارایی های خود را در یک سال گذشته معرفی ننموده است. به عنوان مثال، هیچ اشاره ای به موجودی حساب های بانکی متعدد خود و گردش مالی آن ها نشده است.
   • خواهان برخلاف تکلیف قانونی، هیچ مدرک مستندی از پرداخت اقساط ادعایی (مانند وام های بانکی) ارائه نکرده است.
2. ایرادات ماهوی و اثبات تمکن مالی خواهان:
   • کتمان درآمد واقعی: خواهان در لیست دارایی و در جلسه رسیدگی، حقوق دریافتی خود را مبلغی کمتر از واقع (مثلاً […]. ریال) اعلام داشته، در حالی که مستند به فیش حقوقی یا حکم کارگزینی ضمیمه این لایحه، میزان حقوق دریافتی وی حداقل […] ریال می باشد که نشان دهنده کتمان واقعیت است.
   • عدم معرفی اموال: خواهان دارای یک قطعه زمین در محدوده […] به صورت قولنامه ای/عادی می باشد که آن را در لیست دارایی خود معرفی نکرده است. این موضوع نشان دهنده عدم صداقت خواهان در معرفی کامل اموال است. (مدارک پیوست)
   • ایراد به شهادت شهود: شهود تعرفه شده توسط خواهان، آقایان […] و […]، در جلسه استماع شهادت، در پاسخ به سوالات اینجانبه در خصوص جزئیات اقساط مورد ادعا یا سایر منابع درآمدی خواهان، اظهار بی اطلاعی نمودند. این عدم آگاهی، شهادت ایشان را از شرایط شهادت بینه شرعی خارج می کند و نشان می دهد که اطلاعات کافی و دقیقی از وضعیت مالی خواهان ندارند.
   • فعالیت های اقتصادی پنهان: موکل مدعی است خواهان علاوه بر حقوق دریافتی، معاملات املاک نیز انجام می دهد و دارای یک بنگاه املاک به شماره […] در منطقه […] می باشد. همچنین ایشان در حال ساخت و ساز واحدهای مسکونی در همان منطقه هستند که با توجه به بند ۳ ماده ۲ قانون تجارت، خواهان تاجر محسوب می شود و به استناد ماده ۱۵ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، دادخواست اعسار از تجار پذیرفته نمی شود. (مدارک دال بر فعالیت تجاری پیوست می گردد.)

با عنایت به موارد معنونه و نظر به اینکه ادعای خواهان فاقد هرگونه دلیل و مستند معتبر بوده و اظهارات متناقض و فاقد صحت شهود نیز نمی تواند واجد شرایط قانونی باشد، از محضر شریف دادگاه صدور حکم به رد خواسته خواهان (اعسار) مورد استدعاست.

با سپاس و تجدید احترام

امضاء: […] (وکیل یا زوجه)

نمونه لایحه تجدیدنظرخواهی زوجه (در صورت پذیرش اعسار زوج در بدوی)

بسمه تعالی

ریاست محترم و مستشاران معزز دادگاه تجدیدنظر استان […]

با سلام و احترام

احتراماً اینجانبه […] (تجدیدنظرخواه) به وکالت از سرکار خانم […] نسبت به دادنامه شماره […] مورخ […] که از سوی شعبه […] دادگاه خانواده […] صادر و در تاریخ […] به موکل ابلاغ گردیده است، مراتب اعتراض و تجدیدنظرخواهی خود را ظرف مهلت مقرر قانونی به شرح ذیل به استحضار می رساند:

1. دادنامه بدوی به شماره […] که منجر به پذیرش اعسار زوج (آقای […]) و تقسیط مهریه به مبلغ پیش پرداخت […] سکه و اقساط ماهانه […] سکه شده است، به دلایل زیر قابل نقض و بازنگری می باشد:
   • دادگاه محترم بدوی بدون توجه کافی به مدارک و مستندات ارائه شده از سوی موکل در رد ادعای اعسار، حکم به پذیرش اعسار صادر کرده است. به عنوان مثال، اسناد بانکی که نشان دهنده گردش مالی بالای زوج است و فیش حقوقی واقعی او که بسیار بالاتر از مبلغ ادعایی می باشد، به درستی مورد بررسی قرار نگرفته است.
   • خواهان (زوج) در دادخواست اعسار خود، اموالی را کتمان کرده است. موکل با تحقیقات و شواهد جدید (مانند […] و […] مدارک پیوست) موفق به شناسایی یک واحد آپارتمان در منطقه […] و یک دستگاه خودروی مدل بالا به نام شخص ثالث (اما در اختیار و مالکیت واقعی زوج) شده است که نشان از تمکن مالی وی دارد.
   • شهود معرفی شده توسط زوج، آقایان […] و […]، فاقد شرایط قانونی شهادت بوده اند؛ زیرا فاقد اطلاع کافی از وضعیت مالی زوج بوده و صرفاً به اظهارات وی بسنده کرده اند. اینجانبه در جلسه بدوی نیز اعتراض خود را مطرح نمودم که مورد توجه قرار نگرفت.
2. میزان اقساط تعیین شده در دادنامه بدوی، با توجه به توانایی مالی واقعی زوج و موقعیت اجتماعی و شغلی وی، بسیار ناچیز و غیرعادلانه است و عملاً به تضییع حقوق موکل منجر می شود. موکل به دلیل ابتلا به بیماری […] و حضانت فرزند، نیازمند دریافت مهریه در اقساط مناسب تر است.
3. با عنایت به مجموع دلایل و مستندات جدید و موارد مطرح شده که نشان دهنده تمکن مالی زوج و عدم صحت ادعای اعسار اوست، از محضر شریف دادگاه تجدیدنظر تقاضای نقض دادنامه بدوی و صدور حکم مبنی بر رد دعوای اعسار زوج یا تعیین اقساط مهریه به نحوی که متناسب با توانایی مالی واقعی و بالای وی باشد، مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام

امضاء: […] (وکیل)

اشتباهات رایج و نکات طلایی در پرونده های اعسار مهریه

در پرونده های اعسار از پرداخت مهریه، هر دو طرف ممکن است دچار اشتباهاتی شوند که مسیر حقوقی پرونده را پیچیده تر و دشوارتر می کند. همچنین، رعایت نکات طلایی می تواند شانس موفقیت در این دعوا را به طرز چشمگیری افزایش دهد. در اینجا به برخی از این موارد اشاره می شود:

اهمیت معرفی کامل و شفاف اموال (برای زوج)

یکی از بزرگترین اشتباهات زوج، کتمان اموال یا ارائه لیست ناقصی از دارایی های خود است. قانون به صراحت از زوج می خواهد که لیست کامل و دقیقی از کلیه اموال و دارایی های خود در یک سال گذشته، حتی حساب های بانکی و مطالباتش از دیگران را ارائه دهد (ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی). هرگونه عدم شفافیت می تواند به رد دادخواست اعسار و حتی اتهام فرار از دین منجر شود.

نحوه جرح و تعدیل شهود اعسار (برای زوجه)

زوجه نباید به سادگی از کنار شهادت شهود زوج بگذرد. او این حق را دارد که شهود را جرح کند. جرح شهود به معنای ارائه دلایلی برای بی اعتباری یا عدم صلاحیت شاهد است. این دلایل می تواند شامل عدم آگاهی کافی شاهد از وضعیت مالی زوج، وجود رابطه خویشاوندی یا وابستگی مالی که منجر به جانبداری شود، یا تناقض در گفته های شهود باشد. زوجه باید با دقت به اظهارات شهود گوش دهد و نقاط ضعف و تناقضات را برای طرح در دادگاه یادداشت کند.

جمع آوری دقیق مدارک و مستندات (برای هر دو طرف)

کلید موفقیت در پرونده های اعسار، ارائه مدارک و مستندات قوی و قابل اثبات است. برای زوج، این مدارک شامل فیش حقوقی، اجاره نامه، اسناد بدهی و شهادت نامه شهود است. برای زوجه، تلاش برای شناسایی اموال پنهان زوج (مانند استعلام از ثبت اسناد، بانک ها، پلیس راهور)، مدارک مربوط به درآمد واقعی او، یا شواهد فعالیت های تجاری مخفیانه، بسیار مهم است.

اهمیت مشاوره و وکالت وکیل متخصص خانواده

پرونده های اعسار مهریه دارای جنبه های حقوقی پیچیده ای هستند که نیازمند دانش و تجربه تخصصی است. استفاده از خدمات یک وکیل متخصص خانواده برای هر دو طرف می تواند تفاوت بزرگی در نتیجه پرونده ایجاد کند. وکیل می تواند در تنظیم صحیح لوایح، جمع آوری مدارک، جرح شهود، ارائه استدلال های حقوقی و دفاع مؤثر در دادگاه، نقش بسزایی ایفا کند.

خطرات سوءاستفاده از ادعای اعسار (برای زوج)

برخی زوجین ممکن است برای فرار از پرداخت مهریه، به دروغ ادعای اعسار کنند. این اقدام، علاوه بر اینکه موجب رد دادخواست اعسار می شود، می تواند عواقب حقوقی جدی تری نیز برای زوج داشته باشد، از جمله محکومیت به حبس به دلیل عدم پرداخت مهریه یا حتی پیگرد قانونی برای فرار از دین. صداقت در این پرونده، نه تنها یک اصل اخلاقی، بلکه یک ضرورت حقوقی است.

نحوه شناسایی و اثبات اموال مخفی (برای زوجه)

یکی از بزرگترین چالش های زوجه، شناسایی اموال مخفی همسرش است. این کار نیازمند تلاش و هوشمندی است. زوجه می تواند از طریق مراجع قضایی، درخواست استعلام از بانک مرکزی، ادارات ثبت اسناد و املاک، پلیس راهور و سایر نهادها را داشته باشد تا اموال احتمالی زوج کشف شود. همچنین، شهادت افراد مطلع یا ارائه اسناد مربوط به تراکنش های مالی مشکوک، می تواند به شناسایی این اموال کمک کند.

نتیجه گیری

دعوای اعسار از پرداخت مهریه، یک میدان حقوقی پیچیده است که هم برای زوج و هم برای زوجه، چالش ها و نگرانی های فراوانی به همراه دارد. در این میان، شناخت دقیق مفاهیم قانونی، آگاهی از فرآیند قضایی گام به گام و به ویژه تسلط بر نحوه تنظیم نمونه لایحه دفاعیه اعسار از پرداخت مهریه، چه از سوی مدعی اعسار (زوج) و چه از سوی معترض به اعسار (زوجه)، از اهمیت حیاتی برخوردار است.

همانطور که در این مقاله اشاره شد، صداقت در بیان وضعیت مالی، جمع آوری دقیق مدارک و مستندات، و ارائه استدلال های حقوقی قوی، می تواند سرنوشت پرونده را به نفع یکی از طرفین رقم بزند. از سوی دیگر، هرگونه کتمان حقیقت یا نادیده گرفتن نکات کلیدی، می تواند به ضرر جدی منجر شود. با توجه به ظرافت های قانونی و پیچیدگی های این پرونده، مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده نه تنها توصیه می شود، بلکه یک ضرورت انکارناپذیر است. وکلای مجرب می توانند با دانش و تجربه خود، شما را در این مسیر دشوار یاری کرده و از تضییع حقوق تان جلوگیری کنند.

در نهایت، هدف از این راهنما، توانمندسازی شما برای مواجهه آگاهانه با دعوای اعسار از پرداخت مهریه و ارائه بهترین دفاع ممکن بود. با کسب اطلاعات و برنامه ریزی دقیق، می توانید در این فرآیند حقوقی، با اعتماد به نفس بیشتری گام بردارید.

برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه پرونده های اعسار مهریه و تنظیم لوایح دفاعی خود، می توانید با وکلای مجرب ما تماس حاصل فرمایید.