اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی

آمارها نشان می دهد از هر 5 کودکی که در سن مدرسه هستند، یکی دچار ناتوانی در یادگیری است. علایم این ناتوانی اغلب در 3 تا 4 سالگی و در دوره ی پیش دبستانی بروز پیدا می کند. لباس پلیس بچه گانه پسرانه باعث افزایش خلاقیت و بازی های تخیلی فراوان در کودکان می شود . به همین دلیل والدین باید درباره نشانه های آن اطلاعات کافی داشته باشند. علی رغم اینکه اختلال یادگیری، چالش های بسیاری را برای کودکان در مدرسه ایجاد می کند، به سختی قابل تشخیص است.

اختلال یادگیری چیست؟

اختلال یادگیری طیف وسیعی دارد. این کودکان بهره هوشی برابر یا حتی بیشتر از دیگران دارند و تنها در برخی مهارت های تحصیل دچار مشکل هستند. در ادامه انوع اختلالات یادگیری معرفی شده است. کودکانی که درگیر اختلال خواندن هستند، ترکیب صداهای متمایز و کلمات را درک نمی کنند یا اینکه در فهم چگونگی ترتیب حروف صدادار و بی صدا دچار مشکل هستند. به طور کلی اختلال یادگیری زمانی اتفاق می افتد که مغز، اطلاعات را به روش های غیرمعمول دریافت و پردازش می کند. اختلال یادگیری در کودکان دبستانی باعث می شود آن ها در کارهای خواندن، نوشتن، انجام ریاضیات، استفاده از زبان یا درک کلام دیگران، اجتماعی شدن و بسیاری از مهارت های دیگر با مشکلاتی مواجه شوند. در این حالت فرد نمی تواند مهارت های مختلف را یاد بگیرد یا از آن ها استفاده کند.

نوشتن مهارت پیچیده ای است که به کاربرد و هماهنگی توانمندی های مختلف مانند بینایی، حرکت و توانایی پردازش اطلاعات احتیاج دارد. کودکانی که در نوشتن مشکل دارند دست خط بدی دارند، املای آن ها ضعیف است و معمولاً در مواردی مانند دستور زبان یا علایم نگارشی مشکل دارند. اختلال ریاضی به حل مسایل، کار کردن با اعداد، یادگیری قوانین پایه، کاربرد فرمول ها و استفاده از نمادهای ریاضی باز می گردد. این اختلال به راحتی از نمرات ریاضی کودکان قابل تشخیص است. کودکانی که دچار اختلال گفتاری هستند، ممکن است لکنت زبان داشته باشند یا در تلفظ برخی از هجاها یا صداهای خاص دچار مشکل شوند. با توجه به اینکه طیف اختلالات یادگیری گسترده است، علایم آن نیز به همان نسبت متعدد است. در ادامه برخی از مهم ترین علایم این مشکل در کودکان را می آوریم.

• وجود سابقه خانوادگی به خصوص سابقه اختلالات یادگیری پدر و مادر
• مشکلات حافظه کوتاه مدت و حفظ مطالب
• مصرف الکل یا مواد مخدر در دوران حاملگی مادر، تولد زودرس یا کم وزنی
• آسیب عاطفی مانند مورد سو استفاده قرار گرفتن، شوک ها یا خاطرات بد کودکی
• نقص رشد مغز
• وقایعی مانند ضربه جسمی و آسیب به سر و همچنین بیماری های سیستم عصبی
• قرار گرفتن در معرض مواد سمی مانند جیوه یا سرب

تفاوت سختی یادگیری و اختلال یادگیری در کودکان

سختی یادگیری به معنای وجود مشکل در مهارت هایی چون خواندن، نوشتن و یا محاسبات ریاضی است. اختلالات یادگیری اما مشکلاتی خاص، جدی و ادامه دار در خواندن، نوشتن و یا محاسبات است که توسط متخصص سلامت روان تشخیص داده می شود. لباس مامور راهنمایی رانندگی عموماً شامل ساکت و سوییتر، پانچو و پوشاک مقاوم در برابر عوامل جوی است . از جمله این اختلالات می توان به دیسلکسیا (خوانش پریشی یا ناتوانی در خواندن)، دیسگرافیا (نوشتار پریشی یا ناتوانی در نگارش) و دیسکلکولیا ( ناتوانی در مهارت های محاسباتی) اشاره کرد.

سختی یادگیری و علایم اولیه اختلالات یادگیری

• خواندن، نوشتن و محاسبات را دوست ندارد و یا آن را بسیار دشوار می داند.
• در املای کلمات رایج، استفاده از کلمات قافیه دار و یا شمارش مشکل زیادی دارد.
• تشخیص صداها و هجاها در کلمات برایش دشوار است. مثلا تلفظ «د» در کلمه گلدان.
• در ربط دادن اعداد به کلمات مرتبط سختی دارد. مثلا عدد «5» به کلمه پنج.
• اعتماد به نفس لازم نسبت به مدرسه و تکالیفش را ندارد.
• ناتوانی در درک قوانین و پیروی از دستورالعمل ها
• ضعف در به خاطر سپردن مطالب
• عدم هماهنگی راه رفتن، ورزش، گرفتن مداد در دست
• چالش در انجام تکالیف خانگی
• نافرمانی، عصبانیت و احساس خشم و پرخاشگری در مدرسه

اگر کودک شما علایم اولیه سختی یادگیری دارد، الزاما به این معنی نیست که او دارای اختلال یادگیری است. برخی کودکان برای کسب مهارت های خواندن، نوشتن و محاسبات به زمان بیشتری نیاز دارند. دلایل دیگری هم ممکن است دستیابی به این مهارت ها را برای کودکان سخت کند. به عنوان مثال، غیبت زیادی در مدرسه داشته اند و یا مشکلات شنوایی و بینایی از جمله این دلایل هستند. در سن 4 سالگی بیشتر کودکان می توانند تا 20 بشمارند. سختی یادگیری و علایم اولیه اختلالات یادگیری اغلب در دو سال اول مدرسه که کودکان تحصیل در کلاس را شروع می کنند، نمایان می شود. اختلال یادگیری اصطلاحی است که متخصصان هنگام تشخیص مشکلی خاصی در خواندن، نوشتن و یا محاسبات از آن استفاده می کنند. برخی از افراد از «ناتوانی یادگیری» استفاده می کنند. این اصطلاحات کم و بیش هم معنی هستند.

اکثر کودکان 3 ساله می توانند کلمات مربوط به اعضای بدن، اشیای روزمره و ضمایر اصلی مانند «من» و «تو» را به راحتی به زبان بیاورند. آنها در این سن اغلب از واژه ی «چرا؟» برای سوال پرسیدن استفاده می کنند و یاد گرفته اند که برخی از کلمات را به شکل جمع به کار ببرند. مشکلات گفتاری و زبانی اغلب یکی از اولین نشانه های ناتوانی یادگیری در کودکان است که ممکن است دلایلی مانند اختلالات شنوایی یا اختلال در شیوه استفاده از عضله زبان برای ادای کلمات داشته باشد. کودکان تا 36 ماهگی یا 3 سالگی باید مفهوم «چند» را متوجه شوند و بتوانند انگشتان دست را به نشانه ی میزان سن خود بالا نگه دارند. کودکان در این سنین باید بتوانند اعداد را بشمارند. البته ممکن است چند عدد را از قلم بیندازند اما باید با آشنا باشند. برخی از کودکان در این سن می توانند با دیدن نام خود روی یک برگه کاغذ آن را بشناسند.

دکتر گریفین می افزاید اگر کودک شما در شمارش اعداد با مشکل مواجه است، می تواند نشانه ای از اختلال دیسلکسیا یا باشد که با ناتوانی در یادگیری اعداد و زمان در او بروز پیدا می کند. کودکان بین 3 تا 4 ساله باید بتوانند تا 10 حرف را با دیدن شکل آن تشخیص دهند. اگر کودک شما در این زمینه از اکثر همسالان خود عقب مانده است، می تواند نشانه ای از ناتوانی در یادگیری یا اختلال خوانش پریشی یا همان دیسلکسیا باشد. اختلال دیسلکسیا در کودکان به این شکل بروز پیدا می کند که بچه ها مبتلا به آن نمی توانند املای کلمات را به درستی بخوانند و به همین دلیل در خواندن و نوشتن با مشکل مواجه می شوند. طبق مطالعه ای در موسسه ملی بهداشت، ، ممکن است بخش هایی از مغز آنها حدود 3 سال دیرتر از سایر کودکان رشد کند و به همین دلیل در یادگیری ناتوان به نظر برسند.

دکتر پارلاکیان می گوید: «مهارت های اجتماعی و عاطفی کودکان در مهدکودک بسیار مهم هستند. کودکان باید بتوانند در مهدکودک با دیگر همسالان خود ارتباط برقرار کرده و همکاری کنند و بدون عصبانیت یا پرت کردن اجسام، احساسات خود را تحت کنترل داشته باشند. البته بزرگسالان هم هر چند وقت یک بار عصبانی می شوند اما کودکان در سن 5 سالگی باید بتوانند احساسات خود را به روشی مناسب کنترل کنند. کودکان پیش دبستانی می توانند درباره تصاویری که در کتاب ها می بینند سوال بپرسند و با تورق کتاب های داستان اینطور وانمود کنند که خودشان کتاب را می خوانند. در سن 4 سالگی اکثر بچه ها می توانند چند خط از کتاب داستان مورد علاقه ی خود را بدون شناخت کلمات و صرفا با تماشای شکل حروف، بخوانند و برای دیگران تعریف کنند.

اینکه کودکان درک کنند که حروف موجود در کتاب داستان ارتباط مستقیمی با خواندن دارد، بسیار مهم است. معلم یا مربیان، فرزند شما را ارزیابی می کنند و در نهایت شما با بررسی نتایج متوجه وجود مشکل خواهید شد. در اسرع وقت، با پزشک عمومی و یا هر دکتری که در مواجهه با بیماری به او مراجعه می کنید، مشورت کنید. ست کامل لباس بسیجی برای شرکت در تمرینات و فعالیت های بسیجی در مدارس و دانشگاه ها استفاده می شود . پزشک عمومی، در صورت نیاز به ارزیابی و آزمایشات بیشتر شما را به متخصص دیگری مانند متخصص اطفال، روانشناس، آسیب شناس گفتار یا شنوایی شناس ارجاع می دهد. وقتی فرزند شما نسبت به خودش احساس خوبی داشته باشد، بهتر می تواند با یادگیری و سایر چالش ها کنار بیاید. در ادامه، چند پیشنهاد برای بهبود حال کودکتان ارایه شده است:

• به کودک خود توضیح دهید که داشتن اختلال یادگیری به این معنا نیست که او به اندازه سایر کودکان باهوش نیست. روانشناس یا گفتاردرمانگر کودک شما راه هایی را برای توضیح اختلال یادگیری پیشنهاد می کند که کودک شما بتواند آن را درک کند و بفهمد.
• همیشه فرزندتان را به خاطر انجام دادن کارها مانند انجام تکالیف تحسین کنید.
• مهارت های غیر درسی را که فرزندتان در آنها موفق است را جشن بگیرید. مهارت های مانند ورزش، موسیقی، نمایش. حتی ممکن است فرزند شما مهربان و نوع دوست باشد یا در آشپزی عالی باشد. بابت این توانایی ها، او را تشویق و تحسین کنید.
• به کودک خود کمک کنید افکار منفی را به چالش بکشد. مثلا بگویید: «اجازه نده اون چه امروز اتفاق افتاده تو رو ناامید کنه. به این فکر کن که امسال چقدر پیشرفت کردی. شاید فقط به زمان و تمرین بیشتری نیاز داشته باشی تا در این کار موفق بشی».
• فرزندتان را تشویق کنید تا آنچه را که برای غلبه بر مشکلات به آن نیاز دارد، بیابد. برای مثال، آیا دستورالعمل ها و نمودارهای از پیش نوشته شده کمکی می کند؟ آیا فرزندتان با دستورات گفتاری راحت تر است؟ همچنین، مطمین شوید که فرزندتان می داند که اگر نیازی به کمک داشته باشد، آن را اعلام کند و درخواست کردن هیچ ایرادی ندارد.
• از متدهای راهبردی آرام کردن کودکان و نوجوانان برای مقابله با احساسات آزاردهنده مثل استیصال یا شرمندگی استفاده کنید . (احساسات او را بشناسید، در سکوت صحبت های او را بشنوید ، صبور باشید و…)

کلام آخر

ما هنوز به طور کامل نمی دانیم که چه چیزی باعث اختلالات یادگیری می شود. منشا این اختلال برای هر کودک علت متفاوتی می تواند داشته باشد. برخی از اختلالات یادگیری ممکن است به این دلیل رخ دهد که بخش هایی از مغز کودک در پردازش اطلاعات مشکل دارد. در نهایت به یاد داشته باشید اختلال یادگیری یک ناتوانی پذیرفته شده است و فرزند شما حق برخورداری از فرصت های آموزشی مشابه سایر دانش آموزان را دارد. شما می توانید با ایجاد اعتماد به نفس، انعطاف پذیری و دلسوزی به فرزندتان کمک کنید تا احساس خوبی نسبت به خودش داشته باشد. این متخصصان به شما کمک می کنند تا بفهمید آیا مسایل دیگری در دشوار کردن یادگیری فرزندتان وجود دارد یا خیر. مشکلاتی چون اختلال در بینایی، شنوایی، رشد زبان، یا مشکل در توجه و تمرکز.