مدل های هواپیمای بوئینگ md در سری ۹۰

هواپیمای مک دانل داگلاس MD-90، آخرین نسل توسعه یافته از خانواده محبوب DC-9، داستان نوآوری و جاه طلبی های هوانوردی را روایت می کند. این هواپیما که بعدها تحت مالکیت بوئینگ قرار گرفت، نقطه ای مهم در تاریخچه هواپیماهای تک راهرو محسوب می شود. در این مقاله، سفری جامع به دنیای مدل های هواپیمای بوئینگ MD در سری ۹۰ خواهیم داشت و تمامی جنبه های مرتبط با این شاهکار مهندسی، از ریشه های توسعه تا جزئیات فنی و سرانجام آن، را با دقت بررسی خواهیم کرد تا درکی عمیق از جایگاه آن در صنعت هوانوردی به دست آوریم.

در دنیای پرهیاهوی هوانوردی، برخی هواپیماها تنها وسایل نقلیه نیستند؛ آن ها حامل رویاها، نوآوری ها و داستان هایی از پیشرفت بشریت اند. هواپیمای مک دانل داگلاس MD-90 نیز یکی از همین داستان ها را در دل خود جای داده است. این سری از هواپیماها که در ابتدا توسط مک دانل داگلاس توسعه یافت و سپس با ادغام این شرکت در بوئینگ، بخشی از میراث بوئینگ شد، نشان دهنده تکامل مستمر در طراحی هواپیماهای مسافربری است. سری MD-90، به عنوان نسل سوم و پیشرفته تر خانواده DC-9/MD، گام های بلندی در جهت افزایش بهره وری، کاهش آلایندگی و ارتقای تجربه پرواز برداشت. برای علاقه مندان به هوانوردی، دانشجویان این رشته و حتی مسافران کنجکاو، شناخت انواع MD-90 و ویژگی های آن، دریچه ای جدید به دنیای پیچیده و شگفت انگیز پرواز می گشاید. بیایید با هم به این سفر هیجان انگیز برویم و این پرنده قدرتمند را از نزدیک بشناسیم.

ریشه ها و توسعه MD-90: از DC-9 تا نسل سوم

داستان هر هواپیمایی از ایده ای شروع می شود، ایده ای برای بهبود و پیشرفت. تاریخچه MD-90 نیز از این قاعده مستثنی نیست و ریشه های عمیقی در موفقیت های پیشین مک دانل داگلاس دارد. این هواپیما، ثمره چندین دهه تجربه و نوآوری در طراحی هواپیماهای تجاری است.

میراث DC-9 و MD-80

برای درک کامل MD-90، باید به سراغ نیاکان آن برویم. هواپیمای DC-9، یک طرح انقلابی در دهه ۱۹۶۰ بود که با دو موتور در قسمت انتهایی بدنه و طراحی دم T شکل خود، دوران جدیدی را در پروازهای منطقه ای آغاز کرد. این هواپیما با طراحی کارآمد و قابلیت های عملیاتی مناسب، به سرعت به یکی از موفق ترین هواپیماهای تاریخ تبدیل شد و ۹۷۶ فروند از آن تولید گردید. پس از موفقیت چشمگیر DC-9، مک دانل داگلاس دست به کار شد تا نسل دوم این خانواده را با نام MD-80 (یا Super 80) روانه بازار کند. MD-80 که در سال ۱۹۸۰ وارد خدمت شد، نسخه کشیده تر DC-9-50 بود و با موتورهای پیشرفته تر Pratt & Whitney JT8D-200، ظرفیت سوخت بیشتر و طراحی بال بهبود یافته، قدمی بزرگ رو به جلو برداشت. MD-80 با ۱۱۹۱ فروند تولید، به پرفروش ترین مدل این شرکت تبدیل شد و راه را برای توسعه نسل سوم، یعنی خانواده DC-9 MD-90، هموار ساخت.

آغاز پروژه MD-90

در میانه دهه ۱۹۸۰، نیاز به هواپیماهایی با بهره وری سوخت بالاتر و آلایندگی کمتر، مک دانل داگلاس را بر آن داشت تا به فکر توسعه نسل جدیدی از هواپیماهای خود باشد. این شرکت در سال ۱۹۸۳ مطالعاتی را برای توسعه مدل های پیشرفته تر MD-80 آغاز کرد که در نهایت به پروژه MD-90 ختم شد. هدف اصلی، ارائه یک هواپیمای میان برد و میان سایز با موتورهای کارآمدتر و کابین خلبان پیشرفته تر بود. نقش Delta Air Lines در این میان بسیار پررنگ بود؛ این شرکت هواپیمایی در ۱۴ نوامبر ۱۹۸۹، با سفارش ۵۰ فروند MD-90 به همراه ۱۱۰ فروند آپشن، به مشتری اصلی و شروع کننده پروژه تبدیل شد. این اتفاق، چراغ سبز را برای مک دانل داگلاس روشن کرد تا پروژه را با جدیت بیشتری دنبال کند. MD-90 اولین پرواز خود را در ۲۲ فوریه ۱۹۹۳ با موفقیت انجام داد و اولین فروند آن در فوریه ۱۹۹۵ به دلتا ایرلاینز تحویل داده شد و وارد خدمت تجاری گردید.

نوآوری های کلیدی MD-90

آنچه MD-90 را از پیشینیان خود متمایز می کرد، مجموعه ای از نوآوری های مهم بود که تجربه پرواز را برای خدمه و مسافران بهبود می بخشید. یکی از بارزترین این نوآوری ها، افزایش طول بدنه هواپیما بود. بدنه MD-90 حدود ۱.۴ متر از MD-80 کشیده تر شد که این امر به افزایش ظرفیت مسافر MD-90 و انعطاف پذیری بیشتر در چیدمان صندلی ها منجر گردید.

اما شاید مهم ترین تغییر، معرفی موتورهای توربوفن با بای پس بالا از نوع IAE V2500 بود. این موتورها، نسبت به موتورهای JT8D-200 در MD-80، کارآمدتر، کم صداتر و با مصرف سوخت بهینه تر بودند. این انتخاب نه تنها به کاهش هزینه های عملیاتی برای خطوط هوایی کمک می کرد، بلکه به میزان قابل توجهی آلایندگی صوتی و گازی را نیز کاهش می داد و پرواز را برای مناطق مسکونی اطراف فرودگاه ها دلپذیرتر می ساخت.

در کابین خلبان EFIS (Electronic Flight Instrument System)، پیشرفت های آویونیک چشمگیری صورت گرفت. MD-90 از کابین خلبان شیشه ای مشابه MD-88 بهره می برد که اطلاعات پروازی را به صورت دیجیتال روی صفحه نمایش های بزرگ و خوانا به خلبانان ارائه می داد. این پیشرفت ها، حجم کار خلبانان را کاهش داده و دقت و ایمنی پرواز را افزایش می داد. در واقع، MD-90 اولین هواپیمای مشتق شده از DC-9 بود که از موتورهای توربوفن با بای پس بالا استفاده می کرد، که نشان از گامی بلند در جهت مدرن سازی داشت.

مدل های تولید شده هواپیمای MD-90 (با جزئیات دقیق)

سری MD-90، با اینکه تعداد تولیدی کمتری نسبت به MD-80 داشت، اما در طول عمر خود چندین مدل مختلف را تجربه کرد که هر یک ویژگی ها و قابلیت های منحصر به فردی را ارائه می دادند. این مدل ها نشان دهنده تلاش مک دانل داگلاس برای پاسخگویی به نیازهای متنوع بازار هوانوردی بودند.

MD-90-30: پایه و اساس سری ۹۰

MD-90-30 مدل پایه و اصلی سری ۹۰ بود که بسیاری از ویژگی های مهم این خانواده را در خود داشت. این هواپیما برای حمل ۱۵۳ تا ۱۷۲ مسافر در چیدمان های مختلف طراحی شده بود. در یک پیکربندی دو کلاسه، معمولاً ۱۲ صندلی فرست کلاس و ۱۴۱ تا ۱۴۶ صندلی اکونومی را در خود جای می داد. برد پروازی این مدل در حدود ۲,۰۴۵ مایل دریایی (۳,۷۸۷ کیلومتر) بود که آن را برای پروازهای میان برد ایده آل می ساخت.

قلب تپنده این هواپیما، موتورهای IAE V2525-D5 یا V2528-D5 بودند که هر یک نیروی رانشی بین ۲۵,۰۰۰ تا ۲۸,۰۰۰ پوند تولید می کردند. این موتورها نه تنها مصرف سوخت بهینه تری داشتند، بلکه به میزان قابل توجهی کم صداتر از نسل های قبلی بودند. کابین خلبان EFIS این مدل، مشابه MD-88، با نمایشگرهای دیجیتال اطلاعات پروازی را به خلبانان ارائه می داد و سهولت عملیاتی را افزایش می بخشید. طراحی MD-90 با موتورهای سنگین تر، نیازمند تغییراتی در پایلون های موتور بود؛ این پایلون ها دارای فلپ هایی بودند که ۳۰ درجه به سمت پایین منحرف می شدند تا در صورت نیاز به بازیابی از واماندگی (stall recovery)، به خلبان در کاهش ارتفاع کمک کنند.

MD-90-30ER: افزایش برد و قابلیت ها

با افزایش تقاضا برای پروازهای با برد بیشتر، مک دانل داگلاس مدل MD-90-30ER را به عنوان نسخه Extended Range (برد گسترده) توسعه داد. این مدل، در واقع همان MD-90-30 بود با این تفاوت که با نصب مخازن سوخت کمکی، ظرفیت سوخت آن افزایش یافته بود. این مخازن اضافی، امکان حمل ۲,۱۴۰ لیتر سوخت بیشتر را فراهم می کرد که منجر به افزایش برد پروازی تا ۲,۴۵۵ مایل دریایی (۴,۵۴۷ کیلومتر) می شد. MD-90-30ER برای خطوط هوایی که به دنبال انعطاف پذیری بیشتر در مسیرهای پروازی خود بودند، گزینه ای جذاب به شمار می آمد.

MD-90-30IGW: نسخه با حداکثر وزن برخاست بیشتر

نسخه MD-90-30IGW (Increased Gross Weight) نیز مدلی با حداکثر وزن برخاست بیشتر بود که به منظور افزایش توانایی حمل بار یا سوخت برای مقاصد خاص طراحی شد. این تغییرات معمولاً با تقویت ساختار بدنه و ارابه فرود همراه بود تا هواپیما بتواند وزن بیشتری را در هنگام برخاست تحمل کند. تنها یک فروند از این مدل ساخته شد که نشان می دهد این یک نیاز بسیار خاص در بازار بوده است.

MD-90-30T Trunkliner: پروژه چین و سرانجام آن

یکی از پروژه های جاه طلبانه برای MD-90، برنامه Trunkliner در چین بود. هدف این پروژه، تولید ۴۰ فروند (که بعدها به ۲۰ فروند کاهش یافت) MD-90-30T تحت لیسانس در شرکت صنایع هواپیمایی شانگهای (SAIC) بود. این برنامه با هدف توسعه صنعت هوانوردی چین و تامین نیازهای داخلی این کشور به هواپیماهای مسافربری آغاز شد. حتی طراحی ارابه فرود دوگانه تاندوم (dual tandem landing gear) با لاستیک های بیشتر برای توزیع وزن هواپیما روی باندهای فرودگاه های با زیرساخت ضعیف تر نیز برای این مدل پیشنهاد شد، هرچند در نهایت در دو فروند تولیدی به کار گرفته نشد.

پروژه Trunkliner در چین، با هدف تولید انبوه MD-90 در شانگهای، نمادی از بلندپروازی های مک دانل داگلاس بود که به دلیل ادغام با بوئینگ و رقابت های داخلی، تنها با تولید دو فروند به پایان رسید و سرنوشتی ناتمام یافت.

اما سرنوشت این پروژه با ادغام مک دانل داگلاس با بوئینگ در سال ۱۹۹۷ دستخوش تغییر شد. بوئینگ که خود هواپیمای رقیب ۷۳۷ را در دست تولید داشت، تصمیم گرفت تولید MD-90 را متوقف کند. این تصمیم، منجر به لغو پروژه Trunkliner شد و تنها دو فروند MD-90-30T در شانگهای مونتاژ گردیدند. ابزارهای تولید این هواپیما بعدها برای ساخت هواپیمای منطقه ای Comac ARJ21 توسط چین مورد استفاده قرار گرفت.

MD-90-30EFD: کابین خلبان پیشرفته (Enhanced Flight Deck)

نسخه MD-90-30EFD (Enhanced Flight Deck) مدلی خاص بود که با آویونیک پیشرفته تر و کابین خلبان تمام شیشه ای طراحی شده بود. ۲۹ فروند از این مدل، به سفارش خطوط هوایی عربستان سعودی (Saudia Arabian Airlines) تولید شد. ویژگی متمایز این مدل، شباهت کابین خلبان آن به هواپیمای بزرگ تر MD-11 بود. این شباهت به خلبانان سعودی ایرلاینز که MD-11 نیز در ناوگان خود داشتند، کمک می کرد تا با سهولت بیشتری بین این دو مدل هواپیما انتقال یابند و نیاز به آموزش های گسترده را کاهش می داد. این مدل، نشان دهنده توانایی مک دانل داگلاس در سفارشی سازی هواپیماهای خود برای نیازهای خاص مشتریان بود.

مدل های پیشنهادی و توسعه نیافته MD-90 (نوآوری های ناتمام)

تاریخچه هوانوردی پر است از ایده هایی که هرگز به مرحله تولید انبوه نرسیدند، اما نشان دهنده اوج خلاقیت و جاه طلبی مهندسان بوده اند. MD-90 نیز در طول دوران توسعه خود، شاهد چندین مدل پیشنهادی و نوآوری ناتمام بود.

MD-90X: بلندپروازی در کشیدگی

در اواخر سال ۱۹۸۶، مک دانل داگلاس مدل MD-90X را پیشنهاد کرد. این طرح، یک نسخه ۲۵ فوتی (۷.۶ متری) کشیده تر از MD-80 بود که ظرفیت حمل ۱۸۰ مسافر را داشت. هدف اصلی MD-90X، رقابت مستقیم با هواپیمای بوئینگ ۷۵۷ بود. این هواپیما قرار بود با موتورهای توربوفن CFM56-5 یا V2500 با نیروی رانش ۲۶,۵۰۰ پوند، قدرت لازم را تامین کند. MD-90X نمادی از تلاش مک دانل داگلاس برای ورود به بازار هواپیماهای با ظرفیت و برد بیشتر بود، اما در نهایت هرگز به مرحله تولید نرسید.

MD-94X: رؤیای موتورهای پره باز (Propfan)

شاید جاه طلبانه ترین طرح پیشنهادی برای MD-90، مدل MD-94X بود که قرار بود با دو موتور پره باز (Unducted Fan یا Propfan) نیرو بگیرد. مفهوم موتورهای پره باز، که ترکیبی از مزایای توربوفن و ملخ هواپیماهای قدیمی را ارائه می دادند، در آن زمان بسیار مورد توجه بود، زیرا نوید مصرف سوخت بسیار پایین تری را می دادند. مک دانل داگلاس حتی یک MD-81 را به عنوان بستر آزمایش برای موتورهای پره باز GE36 و Pratt & Whitney/Allison 578-DX مورد استفاده قرار داد.

با این حال، تا اواسط سال ۱۹۸۹، مشخص شد که علاقه کافی برای هواپیماهای با موتور پره باز در بازار وجود ندارد. چالش های فنی، نویز بالا و عدم پذیرش عمومی، باعث شد مک دانل داگلاس از این طرح عقب نشینی کند. این شرکت به سرعت طرح های خود را بازنگری کرد و به جای موتورهای پره باز، به استفاده از موتورهای توربوفن IAE V2500 روی آورد که از قبل برای ایرباس A320 نیز گواهینامه دریافت کرده بودند و حدود یک میلیون دلار ارزان تر از GE36 تخمین زده می شدند. این تغییر استراتژی، در نهایت منجر به سفارش بزرگ اولیه برای MD-90 شد و نشان داد که گاهی اوقات، بازگشت به فناوری های اثبات شده، مسیر مطمئن تری برای موفقیت است.

MD-95 (بوئینگ ۷۱۷): تولد یک نام جدید

داستان MD-95 (بوئینگ ۷۱۷) یکی از جالب ترین بخش های تاریخچه MD-90 است. در سال ۱۹۹۱، مک دانل داگلاس به فکر توسعه یک نسخه ۱۰۰ نفره از MD-80 افتاد که حدود ۸ فوت (۲.۴ متر) کوتاه تر از MD-87 بود و با موتورهای با نیروی رانش ۱۶,۰۰۰-۱۷,۰۰۰ پوند کار می کرد. در نمایشگاه هوایی پاریس، مک دانل داگلاس از این مدل ۱۰۵ نفره با نام MD-95 رونمایی کرد. در اوایل سال ۱۹۹۴، MD-95 با شباهت های زیاد به DC-9-30، مجدداً ظاهر شد، با این تفاوت که بدنه آن به ۱۲۴ فوت (۳۷.۸ متر) کاهش یافته و طول بال های آن نیز به ۹۳ فوت ۵ اینچ (۲۸.۴۷ متر) برگشته بود.

MD-95 با هدف جایگزینی هواپیماهای قدیمی DC-9، که در آن زمان به عمر ۳۰ سالگی نزدیک می شدند، توسعه یافت. این مدل یک بازسازی کامل بود که طراحی اصلی DC-9-30 را با موتورها، کابین خلبان و سیستم های مدرن تر ترکیب می کرد. مک دانل داگلاس در سال ۱۹۹۴ فروش MD-95 را آغاز کرد. اما با ادغام مک دانل داگلاس و بوئینگ در سال ۱۹۹۷، این هواپیما به بوئینگ ۷۱۷ تغییر نام داد و تولید آن تا سال ۲۰۰۶ ادامه یافت. بوئینگ ۷۱۷ نشان داد که ایده های خوب، حتی با تغییر نام و مالکیت، می توانند مسیر خود را به سوی موفقیت پیدا کنند.

سایر مدل های پیشنهادی و برنامه های لغو شده

علاوه بر مدل های ذکر شده، مک دانل داگلاس چندین ایده دیگر برای گسترش خانواده DC-9 MD-90 داشت که هرگز به مرحله تولید نرسیدند. این مدل ها تنوع زیادی در ظرفیت، برد و پیکربندی موتور داشتند:

• MD-90-10: نسخه کوتاه تر با همان طول MD-87 و ظرفیت ۱۱۴ تا ۱۳۹ مسافر.
• MD-90-20: پیشنهاد تغییر موتور هواپیماهای سری MD-80 به موتورهای V2500.
• MD-90-40: نسخه بسیار بزرگ تر با طول ۵۲.۳ متر و ظرفیت ۱۷۰ تا ۲۱۷ مسافر.
• MD-90-50ER: مشابه MD-90-30 اما با دو مخزن سوخت کمکی اضافی و برد گسترده تر.
• MD-90-55: مدلی با دو درب مسافر اضافی و ظرفیت ۱۸۷ مسافر در پیکربندی یک کلاسه.

این طرح ها نشان دهنده تفکر پویا در مک دانل داگلاس بود که به دنبال کشف مرزهای جدید در طراحی هواپیماها و پاسخگویی به هر گوشه ای از بازار بود، حتی اگر واقعیت های اقتصادی و رقابتی، مانع از تحقق آن ها می شد.

مشخصات فنی دقیق MD-90-30

برای درک عمیق تر از مشخصات هواپیما MD-90، نگاهی دقیق به جزئیات فنی مدل اصلی، یعنی MD-90-30، ضروری است. این اطلاعات، تصویری کامل از توانایی ها و محدودیت های این هواپیما به ما می دهد.

ویژگی	مشخصات MD-90-30
تعداد خدمه کابین خلبان	۲ نفر
ظرفیت مسافر (دو کلاسه)	۱۵۳–۱۵۸ نفر (۱۲ بیزینس کلاس + ۱۴۱/۱۴۶ اکونومی)
ظرفیت مسافر (یک کلاسه)	۱۶۳-۱۷۲ نفر
حجم فضای بار	۱,۳۰۰ فوت مکعب (۳۶.۸ متر مکعب)
طول	۱۵۲.۶ فوت (۴۶.۵۱ متر)
طول بال	۱۰۷.۸ فوت (۳۲.۸۶ متر)
ارتفاع	۳۰.۶ فوت (۹.۳۳ متر)
عرض بدنه	۱۳۱.۶ اینچ (۳۳۴.۳ سانتی متر)
حداکثر وزن برخاست (MTOW)	۱۵۶,۰۰۰ پوند (۷۰,۷۶۰ کیلوگرم)
وزن خالی عملیاتی	۸۸,۲۰۰ پوند (۴۰,۰۰۷ کیلوگرم)
حداکثر بار مفید (Max. Payload)	۴۱,۸۰۰ پوند (۱۸,۹۶۰ کیلوگرم)
ظرفیت سوخت	۳۹,۱۲۸ پوند (۱۷,۷۴۸ کیلوگرم)
نوع موتور	۲ موتور توربوفن IAE V2525-D5 یا V2528-D5
نیروی رانش هر موتور	۲۵,۰۰۰–۲۸,۰۰۰ پوند (۱۱۱.۲۱–۱۲۴.۵۵ کیلونیوتن)
حداکثر سرعت عملیاتی (VMO)	۰.۸۴ ماخ (۹۳۷ کیلومتر بر ساعت) در ۲۷,۲۴۰ پا
سرعت کروز	۰.۷۶ ماخ (۸۱۲ کیلومتر بر ساعت) در ۳۴,۷۷۷ پا
سقف پرواز	۳۷,۰۰۰ فوت (۱۱,۲۷۸ متر)
برد پرواز (با ۱۵۳ مسافر)	۲,۰۴۵ مایل دریایی (۳,۷۸۷ کیلومتر)
طول باند مورد نیاز برای برخاست	۷,۰۰۰ فوت (۲,۱۳۴ متر) در MTOW

این ارقام، تصویر واضحی از MD-90-30 را به عنوان یک هواپیمای کارآمد و مناسب برای مسیرهای منطقه ای و میان برد با تاکید بر بهره وری سوخت و کاهش آلایندگی ارائه می دهند. تفاوت MD-80 و MD-90 در این جدول و خصوصاً در بخش موتورها به وضوح قابل مشاهده است؛ MD-90 با موتورهای IAE V2500، گامی بلند در جهت مدرن سازی برداشت.

اپراتورها، تولید و بازنشستگی MD-90

هر هواپیمایی، دورانی از اوج و حضوری فعال در آسمان ها دارد و سپس، با ظهور فناوری های جدیدتر، به سمت بازنشستگی گام برمی دارد. MD-90 نیز این مسیر را طی کرد و داستانی پرفرازونشیب از تولید، خدمت رسانی و سرانجام بازنشستگی را تجربه نمود.

دوران اوج و اپراتورهای اصلی

با وجود نوآوری های چشمگیر، تعداد کل هواپیماهای تولید شده MD-90 تنها به ۱۱۶ فروند رسید که آن را به کوچک ترین عضو خانواده DC-9 از نظر حجم تولید تبدیل کرد. این رقم در مقایسه با ۹۷۶ فروند DC-9 و ۱۱۹۱ فروند MD-80، بسیار کمتر است. یکی از عوامل اصلی این محدودیت، ادغام مک دانل داگلاس با بوئینگ در سال ۱۹۹۷ بود. بوئینگ که خود هواپیمای محبوب ۷۳۷ را در دست تولید داشت، ترجیح داد بر توسعه محصولات خود تمرکز کند و سفارش های MD-90 پس از این ادغام متوقف شد.

با این حال، MD-90 در طول دوران اوج خود، در ناوگان برخی از خطوط هوایی مهم جهان جای گرفت. دلتا ایرلاینز (Delta Air Lines) به عنوان مشتری اصلی، بخش بزرگی از این هواپیماها را به کار گرفت. سعودی ایرلاینز (Saudi Arabian Airlines) با سفارش ۲۹ فروند MD-90-30EFD، یکی دیگر از اپراتورهای اصلی بود که به دلیل کابین خلبان پیشرفته و مشابه MD-11، مورد توجه قرار گرفت. ژاپن ایرلاینز (Japan Airlines) نیز از دیگر شرکت هایی بود که از McDonnell Douglas MD-90 در ناوگان خود استفاده می کرد. این هواپیما، با اینکه عمر تولید کوتاهی داشت، اما نقش مهمی در مسیرهای پروازی این اپراتورهای بزرگ ایفا کرد.

سوانح و حوادث

در طول عمر عملیاتی خود، هواپیمای MD-90 سابقه ایمنی نسبتاً خوبی را از خود به نمایش گذاشت. با این حال، همانند هر هواپیمای دیگری، حوادثی نیز برای آن رخ داده است. در مجموع، MD-90 در سه سانحه hull-loss (یعنی سوانحی که منجر به از بین رفتن کامل هواپیما می شوند) درگیر شد که تنها یک مورد از آن ها به فوت یک نفر منجر گردید.

• در ۲۴ آگوست ۱۹۹۹، پرواز ۸۷۳ خطوط هوایی یونی ایر (Uni Air Flight 873) در تایوان، پس از فرود دچار آتش سوزی شد. دلیل این حادثه، آتش گرفتن چمدان دستی یکی از مسافران حاوی بنزین و باتری موتورسیکلت بود. در این حادثه ۲۷ نفر زخمی و یک نفر فوت کرد.
• در ۲۳ فوریه ۲۰۰۹، یک فروند MD-90 متعلق به لاین ایر (Lion Air) در اندونزی، هنگام فرود با مشکل باز نشدن ارابه فرود دماغه مواجه شد و بدون چرخ دماغه فرود آمد.
• در ۸ می ۲۰۰۹، یک فروند MD-90 متعلق به سعودی ایرلاینز در فرودگاه ریاض، پس از فرود از باند خارج شد و آسیب قابل توجهی دید. دلیل این حادثه، عدم فعال سازی صحیح اسپید بریک (ترمز هوایی) توسط خلبان بود.

این حوادث، هرچند تلخ، اما بخش کوچکی از هزاران پرواز ایمن و موفقی را تشکیل می دهند که MD-90 در طول دوران خدمتش انجام داد.

پایان دوران خدمت تجاری

با پیشرفت فناوری و ظهور هواپیماهای جدیدتر و کارآمدتر، روند بازنشستگی MD-90 آغاز شد. دلتا ایرلاینز که بزرگترین اپراتور این مدل بود، از سال ۲۰۱۷ شروع به بازنشسته کردن MD-90 های خود کرد. سرانجام، در ۲ ژوئن ۲۰۲۰، دلتا ایرلاینز آخرین پرواز تجاری با این نوع هواپیما را انجام داد و به این ترتیب، MD-90 به طور رسمی از خدمت مسافربری بازنشسته شد.

پس از بازنشستگی، برخی از MD-90 ها سرنوشت متفاوتی پیدا کردند. به عنوان مثال، یک فروند از آن ها برای برنامه X-66 ناسا، که به دنبال توسعه هواپیماهای با آلایندگی کمتر است، مورد استفاده قرار گرفت. تلاش هایی نیز برای تبدیل MD-90 به هواپیمای باری صورت گرفت، اما به دلیل محدودیت های بازار و ساختار خاص بدنه (که تنها اجازه حمل پالت های غیراستاندارد را می داد) و همچنین تعداد محدود هواپیماهای موجود، این پروژه ها موفقیت آمیز نبودند. این هواپیما، بدون اینکه به یک هواپیمای باری تبدیل شود، دوران خدمت خود را به پایان رساند و جایگاه خود را در تاریخ هوانوردی تثبیت کرد.

MD-90 در مقایسه با رقبای هم دوره

برای درک بهتر جایگاه McDonnell Douglas MD-90 در صنعت هوانوردی، مقایسه ای مختصر با رقبای هم دوره آن ضروری است. MD-90 در بازاری رقابتی پا به عرصه وجود گذاشت که دو بازیگر قدرتمند دیگر، یعنی ایرباس A320ceo و بوئینگ 737 Next Generation، در آن حضور داشتند.

ایرباس A320ceo (Current Engine Option) و بوئینگ 737 Next Generation (NG) از جمله هواپیماهای تک راهرو بودند که با فناوری های نوین و بهره وری بالا، بازار را به تسخیر خود درآورده بودند. MD-90 با موتورهای IAE V2500 خود، گامی مهم در جهت کاهش مصرف سوخت و نویز برداشت و در این زمینه با رقبای خود برابری می کرد.

اما نقطه ضعف اصلی MD-90، حجم تولید و پشتیبانی محدود آن بود. در حالی که ایرباس و بوئینگ، با تولید انبوه و شبکه های پشتیبانی گسترده، به خطوط هوایی اطمینان خاطر بیشتری می دادند، MD-90 از این مزیت برخوردار نبود. ادغام مک دانل داگلاس با بوئینگ نیز به جایگاه این هواپیما لطمه زد؛ زیرا بوئینگ ترجیح داد بر فروش و توسعه خانواده 737 خود تمرکز کند و MD-90 عملاً از رقابت کنار گذاشته شد. همین امر باعث شد که با وجود ویژگی های مثبت، نتواند سهم قابل توجهی از بازار را به دست آورد و در نهایت، مسیر خود را به سمت بازنشستگی طی کند.

نتیجه گیری

در پایان این سفر به دنیای مدل های هواپیمای بوئینگ MD در سری ۹۰، می توانیم تصویری جامع تر از این هواپیمای منحصربه فرد داشته باشیم. MD-90، نمادی از تلاش مک دانل داگلاس برای نوآوری و پیشرفت در طراحی هواپیماهای مسافربری بود. این هواپیما که به عنوان آخرین نسل توسعه یافته از خانواده موفق DC-9 معرفی شد، ویژگی هایی چون موتورهای توربوفن با بای پس بالا، کابین خلبان شیشه ای و بدنه ای کشیده تر را به ارمغان آورد که همگی در جهت افزایش بهره وری، کاهش آلایندگی و ارتقای تجربه پرواز بودند.

با وجود تمام نوآوری ها، MD-90 با چالش هایی جدی روبرو شد؛ از رقابت شدید در بازار هوانوردی گرفته تا تغییرات استراتژیک پس از ادغام مک دانل داگلاس با بوئینگ. این عوامل، باعث شدند که طول عمر تولید این هواپیما نسبتاً کوتاه باشد و تنها ۱۱۶ فروند از آن به پرواز درآیند. با این حال، MD-90 جایگاه ویژه ای در تاریخ هوانوردی دارد. این هواپیما نه تنها پلی میان نسل های قبلی DC-9 و MD-80 با فناوری های مدرن تر بود، بلکه میراثی از تلاش برای بهبود مستمر و حرکت رو به جلو را بر جای گذاشت.

McDonnell Douglas MD-90 شاید هرگز به اندازه برادران بزرگ تر خود شهرت نیافت، اما داستان آن، داستانی از جاه طلبی های مهندسی، چالش های بازار و سرانجام، یک بازنشستگی آرام و محترمانه است. امروز، با اینکه MD-90 دیگر به صورت تجاری پرواز نمی کند، اما یاد و خاطره نوآوری ها و نقش آن در تکامل صنعت هوانوردی، همچنان زنده است و به ما یادآوری می کند که هر هواپیمایی، حتی آن هایی که عمر کوتاهی در آسمان ها دارند، داستانی ارزشمند برای گفتن دارند.