مراسم بزرگداشت مولانا

مراسم بزرگداشت مولانا، جلال الدین محمد بلخی، هر ساله در قونیه ترکیه برگزار می شود و قلب های مشتاقان عرفان، ادبیات و عشق را از سراسر جهان به خود فرامی خواند. این واقعه معنوی، که به شب عرس شهرت دارد، یادآور لحظه وصال مولانا با معشوق ازلی است و نه تنها یک مراسم بزرگداشت، بلکه جشنی از شور و سرمستی معنوی به شمار می رود.

قونیه، شهری که سال ها میزبان مولانا بود و اکنون آرامگاه ابدی اوست، در آذر ماه شمسی (دسامبر میلادی) غرق در فضایی عرفانی و دلنشین می شود. از هفتم تا هفدهم دسامبر، این شهر میزبان برنامه هایی است که ابعاد مختلف زندگی و فلسفه مولانا را به نمایش می گذارد و اوج آن، اجرای مسحورکننده رقص سماع قونیه است.

مولانا: شمس فروزان عرفان پارسی و تأثیر جهانی او

جلال الدین محمد بلخی، که بعدها به مولانا شهرت یافت، از بزرگ ترین شاعران و عارفان جهان است که نامش با عشق، معرفت و شوریدگی گره خورده است. او نه تنها یک شخصیت ادبی، بلکه یک راهبر معنوی بود که آموزه هایش همچنان پس از قرن ها، الهام بخش میلیون ها نفر در شرق و غرب است.

زندگی نامه جلال الدین محمد بلخی: از بلخ تا قونیه

مولانا در سال ۶۰۴ هجری قمری در شهر بلخ، واقع در خراسان بزرگ آن زمان، دیده به جهان گشود. پدرش، بهاءالدین ولد، معروف به سلطان العلما، خود عالمی برجسته و عارف نامداری بود که تأثیر عمیقی بر رشد فکری فرزندش گذاشت. در پی حملات مغول و دعوت علاءالدین کیقباد، سلطان سلجوقی، خانواده مولانا بلخ را ترک کرده و پس از سفرهایی، سرانجام در قونیه مستقر شدند. همین سفر، مسیر زندگی مولانا را برای همیشه تغییر داد و قونیه را به کانون عرفان و تصوف تبدیل کرد.

دیدار با شمس و نقطه عطف زندگی مولانا

نقطه عطف زندگی مولانا، دیدار او با شمس تبریزی بود. مولانا تا پیش از این دیدار، عالمی پرهیزگار و فقیهی ارجمند بود، اما ملاقات با شمس، دریچه ای جدید از عشق و شوریدگی را به روی او گشود. شمس، آن گنج پنهان که در جست وجوی دل آگاهی به قونیه آمده بود، با حضور خود، مولانا را از عالم قیل و قال مدرسه به عالم جذبه و سماع کشاند. این دیدار، تحولی عمیق در روح و جان مولانا ایجاد کرد که نتیجه آن، آثاری بی بدیل در ادبیات عرفانی جهان است.

میراث جاویدان: مثنوی و دیوان شمس و نفوذ جهانی

مثنوی معنوی، شاهکار مولانا، مجموعه ای عظیم از حکایات، تمثیلات و اشارات عرفانی است که اوج پختگی فکری و معنوی او را نشان می دهد. این اثر، همچون اقیانوسی از حکمت، هر سال خوانندگان جدیدی را به سوی خود می کشد. دیوان شمس تبریزی نیز که به نام مراد و استادش مزین است، آینه ای از شور و حال مولانا پس از دیدار با شمس و مملو از غزل هایی است که در اوج جذبه و سرمستی سروده شده اند. اشعار مولانا به زبان های مختلفی ترجمه شده و نفوذ او از شرق تا غرب، از آمریکا تا ژاپن، قابل مشاهده است. بسیاری از اندیشمندان و هنرمندان در سراسر جهان تحت تأثیر فلسفه و شعر او قرار گرفته اند و کتاب هایی مانند ملت عشق تأثیر گسترده ای در معرفی او به نسل جدید داشته اند. نفوذ این عارف بزرگ نشان از اهمیت مولانا در جهان دارد.

شب عرس: جشن وصال با حقیقت مطلق

هفدهم دسامبر، روزی که مولانا جلال الدین محمد بلخی به دیدار معبود شتافت، در عرفان مولویه نه تنها یک روز سوگواری نیست، بلکه به عنوان شب عرس یا شب عروسی جشن گرفته می شود. این نامگذاری، برخاسته از دیدگاه عمیق مولانا به مرگ است؛ او مرگ را پلی برای رسیدن به معشوق ازلی می دانست و آن را به مثابه وصال و جشن عروسی روح با حقیقت مطلق تلقی می کرد.

معنای عمیق عرس در عرفان مولویه

واژه عرس در زبان فارسی به معنای عروسی و جشن وصال است. در فرهنگ مولویه، این کلمه استعاره ای است از پیوستن روح عارف به پروردگار. مولانا معتقد بود که این جهان، حجابی میان انسان و حقیقت است و مرگ، برداشتن این حجاب و رسیدن به وصال کامل است. از این رو، روز وفات او را عرس نامیدند تا بر این فلسفه پافشاری کنند که زندگی حقیقی در این وصال آغاز می شود. این نگرش، معنای عرس در مولویه را روشن می کند و آن را از هرگونه اندوه و سوگواری جدا می سازد.

زمان و مکان برگزاری: قونیه در شور و حال دسامبر

مراسم بزرگداشت مولانا (شب عرس) هر سال از تاریخ ۷ تا ۱۷ دسامبر (مصادف با ۱۶ تا ۲۶ آذر ماه) در شهر قونیه ترکیه برگزار می شود. اوج این مراسم در روز هفدهم دسامبر، سالروز رحلت مولانا است. تاریخ مراسم مولانا به دقت رعایت می شود و تمامی برنامه ها با حال و هوای عرفانی این ایام هماهنگ است. مکان های اصلی برگزاری شامل موزه مولانا (که در واقع آرامگاه او نیز هست) و مرکز فرهنگی مولانا (Mevlana Kültür Merkezi) است که هر دو در قونیه قرار دارند. در این ایام، قونیه به قطب معنوی تبدیل می شود و شور و حال خاصی شهر را در بر می گیرد.

«زخم، جایی است که نور به تو وارد می شود.»

اجزای اصلی مراسم بزرگداشت: از سخنرانی تا سماع

برنامه های مراسم بزرگداشت مولانا در قونیه متنوع و پرمحتوا هستند و با هدف آشنایی عمیق تر با اندیشه و مکتب او طراحی شده اند. این مراسم شامل موارد زیر است:

• روز افتتاحیه: معمولاً در هفتم دسامبر، کارناوالی نمادین با حضور جوانانی که لباس های سنتی عثمانی بر تن دارند، از تپه کیقباد آغاز شده و به سمت آرامگاه مولانا حرکت می کنند. این حرکت نمادی از پیوند تاریخ و عرفان است.
• محافل علمی و ادبی: در طول این ده روز، سخنرانی ها، سمینارها و گفتمان های عرفانی متعددی با حضور پژوهشگران و عارفان از سراسر جهان برگزار می شود که به بررسی ابعاد مختلف زندگی و فلسفه مولانا می پردازند.
• شعرخوانی و موسیقی عرفانی: محافل شعرخوانی از آثار مولانا، به ویژه مثنوی و دیوان شمس، همراه با اجرای فستیوال موسیقی عرفانی قونیه، فضای معنوی خاصی را ایجاد می کند.
• اجرای رقص سماع: بی شک، بخش مرکزی و باشکوه ترین قسمت مراسم، اجرای رقص سماع توسط دراویش مولوی است. این رقص، نمادی از سیر و سلوک معنوی و پرواز روح به سوی حق است.
• بازدید از موزه و مقبره مولانا: زائران و علاقه مندان می توانند از موزه مولانا بازدید کنند و با اشیاء، دست نوشته ها و کتب قدیمی مرتبط با مولانا و مکتب مولویه آشنا شوند.
• نمایشگاه ها و کارگاه های هنری: نمایشگاه های خوشنویسی، نقاشی و هنرهای سنتی مرتبط با عرفان و مولانا نیز در کنار کارگاه های آموزشی برگزار می شوند.

رقص سماع: سفری معنوی از کثرت به وحدت

رقص سماع، فراتر از یک نمایش یا آیین مذهبی، تجلی گاه فلسفه عمیق عرفان مولویه و نمادی از سیر و سلوک روح انسان به سوی کمال و وحدت با معبود است. این رقص، نه تنها برای تماشاگران، بلکه برای خود درویشان نیز تجربه ای بسیار معنوی و تحول آفرین است.

ریشه ها و فلسفه عرفانی سماع

سماع، در لغت به معنای شنیدن است و در اصطلاح عرفانی، به شنیدن موسیقی و آوازهای معنوی اطلاق می شود که روح را به پرواز درمی آورد و موجب شور و حال و جذبه می شود. آغاز شکل گیری رقص سماع به دوران مولانا و پس از دیدار او با شمس تبریزی بازمی گردد. گفته می شود که مولانا با شنیدن صدای ضرب آهنگ چکشی از دکان یک مسگر به حال جذبه درآمد و با چرخش به دور خود، سماع را آغاز کرد. فلسفه سماع بر این اصل استوار است که کائنات در حرکتی دائمی و چرخشی به سوی حق هستند و انسان با سماع، با این حرکت کیهانی همسو می شود. این رقص، تلاشی برای رها شدن از قید خودی و فانی شدن در معشوق ازلی است. سماع به عنوان میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شده و اهمیت جهانی آن را تأکید می کند.

نمادشناسی لباس و حرکات درویشان چرخان

هر جزء از لباس و حرکات درویشان چرخان در رقص سماع قونیه، معنایی عمیق و نمادین دارد:

• کلاه (سنگ قبر نفس): کلاه های نمدی بلند و قهوه ای رنگ درویشان، نمادی از سنگ قبر نفس اماره و تعلقات دنیوی است که باید از آن رها شد.
• جبه سیاه (دنیای مادی): جبه سیاه رنگی که در ابتدا بر تن دارند، نماینده دنیای مادی و تعلقات آن است که باید از آن گذشت.
• خرقه سفید (کفن نفس و تجلی نور): خرقه سفید زیر جبه سیاه، نمادی از کفن نفس و تجلی نور الهی پس از رهایی از مادیات است.
• چرخش به دور خود (سیر و سلوک درونی): چرخش مداوم درویشان به دور محور خود، نمادی از سیر و سلوک درونی، تصفیه نفس و رسیدن به معرفت است.
• دست های باز (دریافت و بخشش فیض): در طول سماع، یک دست به سوی آسمان و یک دست به سوی زمین باز است. دستی که به آسمان است، نمادی از دریافت فیض و رحمت الهی و دستی که به زمین است، نمادی از بخشیدن این فیض به دیگران و مخلوقات است.
• گردش به دور محور (وحدت در کثرت): دراویش نه تنها به دور خود می چرخند، بلکه در یک دایره بزرگ تر نیز در حال حرکت هستند که نمادی از گردش کائنات و وحدت در کثرت آفرینش است.

این نمادشناسی، روح عمیق آیین صوفی گری ترکیه را به وضوح نمایش می دهد.

ابزارهای موسیقیایی و مراحل سماع

موسیقی نقش حیاتی در سماع ایفا می کند و درویشان را به حال جذبه می کشاند. سازهای اصلی شامل:

• نی: نوای نی که از دل نیستان برمی خیزد، نمادی از جدایی روح از اصل خود و حکایت از درد اشتیاق به وصال دارد، همان طور که مولانا می گوید: «بشنو از نی چون حکایت می کند / از جدایی ها شکایت می کند.»
• دف: ضرباهنگ دف، قلب عرفانی مجلس را می تپاند و شور و هیجان را در درویشان برمی انگیزد.
• رباب و کمانچه: این سازها نیز به غنای موسیقیایی سماع می افزایند.

سماع دارای هفت مرحله اصلی است که هر یک معنای خاص خود را دارد و با حرکات و آداب خاصی انجام می شود. این مراحل از ستایش خداوند و پیامبر آغاز شده و تا مرحله وحدت و بازگشت به عالم کثرت برای خدمت به خلق ادامه می یابد.

تجربه تماشای رقص سماع: نکات و آداب

تماشای رقص سماع، تجربه ای فراموش نشدنی و عمیق است که هر بیننده ای را تحت تأثیر قرار می دهد. برای حفظ حرمت و فضای معنوی مراسم، رعایت نکات و آدابی چند ضروری است:

• سکوت و احترام: حفظ سکوت مطلق در طول مراسم از اهمیت بالایی برخوردار است. هرگونه صحبت یا حرکت اضافی می تواند تمرکز درویشان و حاضران را بر هم زند.
• عدم استفاده از فلش دوربین: نور فلش دوربین نه تنها مزاحم است، بلکه می تواند به درویشان و فضای عرفانی مراسم آسیب برساند.
• پرهیز از ضبط ویدئوهای طولانی: اگرچه گاهی اوقات ضبط کوتاه مجاز است، اما غرق شدن در تماشای لحظه حال و تجربه زنده مراسم، ارجحیت دارد.
• لباس مناسب: پوشیدن لباس های مناسب و محترمانه، نشانه ای از احترام به این آیین معنوی است.

این تجربه، عمیق ترین لایه های روح را درگیر می کند و حسی از آرامش، وحدت و ارتباط با بیکران هستی را به ارمغان می آورد. بسیاری از حاضران، پس از تماشای سماع، احساسی از سبکبالی و پاکی را تجربه می کنند که تا مدت ها در جانشان ماندگار می شود.

قونیه: شهری فراتر از مقبره و دراویش

قونیه، تنها به دلیل آرامگاه مولانا و مراسم شب عرس شناخته شده نیست. این شهر تاریخی در قلب آناتولی مرکزی، گنجینه ای از فرهنگ، تاریخ و جاذبه های طبیعی است که سفر به آن را به تجربه ای جامع تبدیل می کند.

چرا در زمان شب عرس به قونیه سفر کنیم؟

سفر به قونیه در زمان برگزاری مراسم بزرگداشت مولانا، فرصتی بی نظیر برای غرق شدن در فضایی است که در هیچ کجای دیگر جهان نمی توان یافت. در این ایام:

• شهر سرشار از انرژی عرفانی و معنوی می شود که از هر گوشه آن به مشام می رسد.
• امکان دیدار با علاقه مندان به مولانا و عرفان از ملیت ها و فرهنگ های گوناگون فراهم می شود و فرصتی برای تبادل نظر و تجربیات معنوی است.
• تجربه بی واسطه فرهنگ و مهمان نوازی ترکی، به ویژه در ارتباط با سنت های مولویه، بسیار غنی و دلپذیر خواهد بود.
• شرکت در برنامه های مختلف مراسم، از سخنرانی ها گرفته تا نمایشگاه ها، دیدگاهی جامع تر از مکتب مولانا ارائه می دهد.

آن ها که به دنبال تجربه ای عمیق تر از یک سفر عادی هستند و می خواهند روح خود را با زیبایی های عرفانی پیوند دهند، سفر به قونیه در این ایام را فراموش نخواهند کرد.

جاذبه های دیگر قونیه: از تاریخ تا طبیعت

قونیه، علاوه بر آرامگاه مولانا، جاذبه های دیدنی دیگری نیز دارد که هر بازدیدکننده ای را شیفته خود می کند:

• مسجد و مدرسه کاراتای: یک مجموعه تاریخی باشکوه با معماری سلجوقی، که شامل مدرسه ای با کاشی کاری های خیره کننده است.
• تپه علاءالدین: یک تپه باستانی در مرکز شهر که بقایای کاخ سلاطین سلجوقی را در خود جای داده و چشم اندازی زیبا از شهر را ارائه می دهد.
• باغ پروانه ها: یکی از بزرگترین باغ های پروانه اروپا که میزبان گونه های متنوعی از پروانه ها در محیطی گرمسیری است.
• پارک ژاپنی: فضایی آرام و زیبا با طراحی سنتی ژاپنی، مکانی مناسب برای استراحت و قدم زدن.
• بقایای شهر باستانی چاتال هویوک (Catalhoyuk): یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های نوسنگی جهان که قدمتی ۹۰۰۰ ساله دارد و در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
• بازارها و رستوران ها: بازارهای سنتی قونیه فرصتی برای خرید سوغاتی و آشنایی با صنایع دستی محلی را فراهم می کنند. همچنین رستوران های قونیه با غذاهای محلی لذیذ مانند اِتلی اِکْمِک (نان گوشتی) و فیرین کباب، کام هر مسافری را شیرین می کنند.

نکات عملی برای برنامه ریزی سفر به قونیه

برای یک سفر به قونیه بی دغدغه و لذت بخش در ایام مراسم بزرگداشت مولانا، توجه به چند نکته ضروری است:

1. رزرو زودهنگام: به دلیل محبوبیت بالای مراسم، اقامتگاه ها و بلیط های پرواز به سرعت رزرو می شوند. توصیه می شود ماه ها قبل از سفر نسبت به رزرو هتل و بلیط اقدام کنید.
2. آب و هوا: دسامبر در قونیه، هوا سرد است و احتمال بارش برف و باران وجود دارد. به همراه داشتن لباس گرم، کلاه، دستکش و کفش ضدآب ضروری است.
3. حمل و نقل: سیستم حمل و نقل عمومی در قونیه (اتوبوس و تراموا) مناسب است. همچنین تاکسی و کرایه اتومبیل نیز در دسترس است.
4. ارز: واحد پول ترکیه لیر است. بهتر است مقداری لیر همراه داشته باشید، هرچند کارت های اعتباری بین المللی نیز در اکثر مکان ها پذیرفته می شوند.

«گر هیچ نباشد، چو تو باشی، همه هست.»

نتیجه گیری

مراسم بزرگداشت مولانا در قونیه، فراتر از یک رویداد فرهنگی صرف، جشنی است از روح، عشق و وحدت که هر ساله در قلب ترکیه برگزار می شود. این رویداد، فرصتی استثنایی برای همگان است تا به عمق فلسفه و عرفان مولانا پی ببرند و با شب عرس مولانا و رقص سماع قونیه، تجربه ای فراموش نشدنی از سفر معنوی را رقم بزنند. قونیه، با آغوشی باز، پذیرای تمامی دلدادگان مولاناست تا در این سفر روحانی، خود را بیابند و به سرچشمه عشق و معرفت متصل شوند. این تجربه، تنها دیدن یک مراسم نیست، بلکه حضور در داستانی است که قرن هاست روایت می شود و هر بار، روحی تازه به جان جهانیان می دمد.

برای تجربه ای بی نظیر و برنامه ریزی یک سفر معنوی به قونیه، همین امروز می توانید با کارشناسان ما تماس بگیرید و از جدیدترین تور قونیه مطلع شوید و خود را برای سفری به یادماندنی آماده کنید.