چقدر از مهریه را میتوان گرفت؟

مهریه به عنوان یک حق مالی مهم و پشتوانه قانونی برای زن در ایران شناخته می شود که از لحظه عقد نکاح به او تعلق می گیرد. تعیین میزان مهریه قابل دریافت، یکی از سوالات پرتکرار و پرابهام در میان زوجین و عموم مردم است که اغلب با تصورات نادرست و برداشت های غیرواقعی همراه می شود. این مقاله با هدف شفاف سازی واقعیت های حقوقی و اجرایی پیرامون مهریه، میزان و شرایط وصول آن را تشریح می کند.

درک صحیح از قوانین مهریه برای هر دو طرف، زن و مرد، حیاتی است تا بتوانند با آگاهی کامل تصمیم گیری کنند و در مسیر پر پیچ و خم مسائل حقوقی خانواده، گام های مطمئن تری بردارند. بسیاری بر این باورند که تنها تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی قابل مطالبه و وصول است، اما این تصور، تنها بخشی از واقعیت پیچیده قوانین مهریه را بازتاب می دهد. مالکیت زن بر تمام مهریه، بدون هیچ محدودیتی، از اصول اساسی است؛ آنچه تغییر می کند، شیوه و ضمانت اجرای وصول آن است که در این راستا، مسیر پیش روی زن برای مطالبه و مرد برای پرداخت، متفاوت خواهد بود.

مهریه چیست؟ (تعریف حقوقی و انواع آن)

مهریه، واژه ای است که ریشه ای عمیق در فرهنگ و شرع اسلامی دارد و در ادبیات حقوقی ایران با عنوان «صداق» نیز شناخته می شود. این مفهوم، فراتر از یک هدیه ساده، به منزله یک تعهد مالی جدی و حق مسلم زن در زمان عقد نکاح است. مهریه به مالی معین اشاره دارد که بر ذمه مرد قرار می گیرد و به محض جاری شدن صیغه عقد، زن مالک آن می شود و می تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند. این حق، پشتوانه ای مهم برای زن به شمار می رود که در فراز و نشیب های زندگی مشترک و به ویژه در هنگام بروز اختلافات، می تواند به او آرامش و امنیت خاطر ببخشد.

بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، زن به مجرد عقد نکاح، مالک مهریه می شود و حق هرگونه تصرفی در آن را دارد. این مالکیت، تضمین کننده استقلال مالی زن است و به او امکان می دهد تا در مورد مهریه خود، آزادانه تصمیم گیری کند. تجربه بسیاری از زنان نشان می دهد که آگاهی از این حق و مالکیت مطلق بر مهریه، به آن ها قدرت و اختیار می بخشد تا با اطمینان خاطر بیشتری وارد زندگی مشترک شوند یا در مواقع لزوم، حقوق قانونی خود را پیگیری کنند.

انواع مهریه در قانون مدنی

مهریه در قانون مدنی ایران، به سه دسته اصلی تقسیم می شود که هر یک دارای شرایط و احکام خاص خود هستند:

1. مهرالمسمی: این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه است و به مالی اشاره دارد که مقدار و جنس آن با توافق و تراضی کامل زوجین در زمان عقد نکاح تعیین و در سند ازدواج ثبت می شود. مهرالمسمی می تواند شامل سکه، طلا، وجه نقد، املاک، یا هر مال دیگری باشد که ارزش مالی داشته باشد و قابل تملک باشد. زمانی که زوجین با عشق و امید به آینده، بر سر مهرالمسمی به توافق می رسند، این توافق نه تنها یک تعهد حقوقی، بلکه نمادی از احترام و قدردانی متقابل نیز تلقی می شود.
2. مهرالمثل: در مواردی که به هر دلیلی در عقد نکاح مهریه ای تعیین نشده باشد یا مهریه تعیین شده باطل باشد و رابطه زناشویی نیز برقرار شده باشد، مهریه بر اساس عرف و متناسب با شان زن و اوضاع و احوال خانوادگی او، توسط دادگاه تعیین می شود. در این حالت، دادگاه عواملی مانند وضعیت اجتماعی، سن، تحصیلات، و عرف شهر محل سکونت زوجین را در نظر می گیرد تا مبلغی عادلانه به عنوان مهرالمثل تعیین کند. این تجربه برای زن، گاهی با احساس ناخوشایندی همراه است؛ زیرا او انتظار داشته مهریه اش از ابتدا مشخص باشد و اکنون باید منتظر رای دادگاه بماند.
3. مهرالمتعه: این نوع مهریه، مختص عقد موقت (صیغه) است. در صورتی که در عقد موقت، مهریه ای تعیین نشده باشد و مرد قبل از نزدیکی زن را طلاق دهد، مرد موظف است مهریه ای متناسب با توانایی مالی خود به زن بپردازد که به آن مهرالمتعه می گویند. این شرایط نشان دهنده تفاوت های حقوقی بین عقد دائم و موقت است و به زن اطمینان می دهد که حتی در عقد موقت نیز، حقوق مالی او تا حدی محفوظ خواهد بود.

تقسیم بندی مهریه بر اساس شرایط پرداخت

علاوه بر دسته بندی فوق، مهریه بر اساس نحوه و شرایط پرداخت نیز به دو نوع اصلی تقسیم می شود که هر کدام بار حقوقی و اجرایی متفاوتی دارند:

1. مهریه عندالمطالبه: بخش عمده مهریه ها در ایران از این نوع هستند. مهریه عندالمطالبه به این معناست که زن می تواند هر زمان که بخواهد، حتی در دوران زندگی مشترک و بدون نیاز به طلاق، مهریه خود را از مرد مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است. این نوع مهریه، به زن این احساس را می دهد که همواره یک پشتوانه مالی در اختیار دارد و می تواند در مواقع اضطراری یا برای تامین نیازهای خود، به آن تکیه کند. در این شرایط، زن برای دریافت مهریه نیازی به اثبات تمکن مالی مرد ندارد و بار اثبات عدم توانایی مالی (اعسار) بر عهده مرد است.
2. مهریه عندالاستطاعه: این نوع مهریه کمتر رایج است و در آن، پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت کند مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. تجربه نشان می دهد که اثبات تمکن مالی مرد، می تواند فرآیندی دشوار و زمان بر برای زن باشد و این نوع مهریه، پیچیدگی های خاص خود را در مسیر وصول ایجاد می کند. انتخاب مهریه عندالاستطاعه معمولاً با هدف کاهش فشار مالی بر مرد و تشویق به پایداری زندگی مشترک انجام می شود، اما ممکن است زن را در مراحل مطالبه با چالش هایی روبرو سازد.

محدودیت ۱۱۰ سکه: واقعیت ها و ابهامات

یکی از بزرگترین ابهامات و تصورات غلط رایج در جامعه، موضوع «سقف مهریه ۱۱۰ سکه» است. بسیاری گمان می کنند که زن تنها می تواند تا ۱۱۰ سکه از مهریه خود را دریافت کند و مابقی آن از نظر قانونی بی اعتبار است. اما واقعیت حقوقی، با این باور فاصله معناداری دارد. زن مالک تمام مهریه ای است که در سند ازدواج برای او ثبت شده است، حتی اگر این میزان هزاران سکه باشد. آنچه در مورد ۱۱۰ سکه مطرح می شود، مربوط به «ضمانت اجرای کیفری» و «نحوه وصول» مهریه است و نه «میزان مالکیت» زن بر آن.

توضیح ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ و ماده ۷ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ و ماده ۷ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، نقطه عطفی در چگونگی وصول مهریه ایجاد کرده اند. این قوانین به روشنی تفاوت قائل می شوند بین مهریه تا ۱۱۰ سکه و مهریه بیش از آن:

۱. مهریه تا ۱۱۰ سکه (یا معادل آن):

• اگر مهریه زن تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، مشمول مقررات حبس (ضمانت اجرای کیفری) است. این بدان معناست که در صورتی که مرد از پرداخت این میزان مهریه امتناع کند و اعسار خود را نیز در دادگاه اثبات نکند، زن می تواند درخواست بازداشت او را ارائه دهد. این امکان برای زن، اهرم فشار قوی تری در مطالبه مهریه ایجاد می کند و مرد را برای پرداخت یا درخواست تقسیط و اعسار، تحت فشار قرار می دهد. تجربه نشان می دهد که بسیاری از مردان، پس از صدور حکم جلب، برای جلوگیری از حبس، اقدام به پرداخت یا توافق بر سر تقسیط می کنند.
• در این بخش از مهریه، دادگاه فرض را بر توانایی مالی مرد برای پرداخت می گذارد و بار اثبات ناتوانی مالی (اعسار) بر عهده خود مرد است. اگر مرد نتواند اعسار خود را ثابت کند، ممکن است با حکم بازداشت مواجه شود.

۲. مهریه بیش از ۱۱۰ سکه:

• برای میزان مهریه که از ۱۱۰ سکه فراتر می رود، دیگر امکان صدور حکم حبس برای مرد وجود ندارد. در این خصوص، «ملائت» (توانایی مالی) زوج ملاک پرداخت است. به عبارت دیگر، زن برای مطالبه و وصول مازاد بر ۱۱۰ سکه، باید در دادگاه ثابت کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت این بخش از مهریه را دارد. این مسئولیت اثبات تمکن مالی، مسیر وصول را برای زن دشوارتر می کند و به او حس چالش بیشتری می دهد.
• دادگاه در مورد مازاد بر ۱۱۰ سکه، اصل را بر عدم توانایی مالی مرد می گذارد و زن است که باید با معرفی اموال و دارایی های مرد، توانایی او را برای پرداخت این بخش از مهریه اثبات کند. این وضعیت، لزوم تحقیق و شناسایی دقیق اموال مرد توسط زن را دوچندان می کند.

تصور غلط رایج این است که «فقط ۱۱۰ سکه از مهریه قابل دریافت است.» باید تأکید کرد که زن مالک تمام مهریه مندرج در عقدنامه است، اما تفاوت در ضمانت اجرایی و نحوه اثبات استطاعت مالی زوج، فرآیند وصول را متفاوت می سازد.

وضعیت حقوقی مهریه بالای ۱۱۰ سکه

همانطور که توضیح داده شد، برای مطالبه مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، زن باید تمکن مالی مرد را ثابت کند. مصادیق تمکن مالی شامل موارد متعددی می شود که زوجه می تواند با جمع آوری مدارک و ارائه آن ها به دادگاه، برای اثبات آن تلاش کند. این مصادیق عبارتند از:

• ملک و مستغلات: سند مالکیت خانه، زمین، باغ، ویلا و هرگونه ملک ثبت شده به نام زوج.
• خودرو: سند مالکیت خودروهای سواری، باری، یا هر نوع وسیله نقلیه دیگر.
• سهام و اوراق بهادار: مالکیت سهام در بورس، اوراق مشارکت، و سایر سرمایه گذاری های مالی.
• حساب های بانکی و سپرده های ارزی/ریالی: موجودی قابل توجه در حساب های بانکی، سپرده های بلندمدت، و ارزهای خارجی.
• درآمد ثابت و حقوق: حقوق و مزایای دریافتی از شغل ثابت، درآمد حاصل از کسب وکار و شرکت های ثبت شده.
• طلا، جواهرات، و اشیای قیمتی: دارایی های منقول با ارزش بالا.

برای زوجه، اثبات این موارد ممکن است به معنای یک تلاش تحقیقاتی و جمع آوری شواهد باشد. او ممکن است نیاز به استعلام از مراجع مختلف مانند اداره ثبت اسناد، اداره مالیات، بورس، و بانک ها داشته باشد تا بتواند ادعای خود را مستند کند. این فرآیند می تواند زمان بر و نیازمند پیگیری مداوم باشد، اما در نهایت، در صورت اثبات تمکن مالی، زن قادر خواهد بود تمام مهریه خود را، حتی اگر بیش از ۱۱۰ سکه باشد، وصول کند.

مراحل عملی مطالبه و وصول مهریه (گام به گام)

مطالبه مهریه، فارغ از میزان آن، فرآیندی حقوقی است که می تواند از دو مسیر اصلی «اجرای ثبت» یا «دادگاه خانواده» پیگیری شود. انتخاب هر یک از این مسیرها، به شرایط خاص پرونده و تصمیم زن بستگی دارد و هر کدام مراحل و ویژگی های خاص خود را دارند که درک آن ها برای هر دو طرف، زن و مرد، ضروری است.

الف) مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت (در صورت رسمی بودن عقدنامه)

یکی از سریع ترین و کم هزینه ترین روش ها برای مطالبه مهریه، اقدام از طریق اجرای ثبت است، مشروط بر اینکه سند ازدواج، رسمی باشد. این مسیر، اغلب با حس فوریت و انتظار برای نتیجه گیری سریع تر برای زوجه همراه است.

1. مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج: زن ابتدا باید به دفترخانه ای که عقد ازدواج در آن به ثبت رسیده است، مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه مهریه را ارائه دهد. این اقدام، اولین گام رسمی برای به جریان انداختن مطالبه مهریه است.
2. صدور اجرائیه ثبتی: دفترخانه پس از بررسی درخواست، اجرائیه مهریه را صادر می کند. این اجرائیه، به منزله یک سند رسمی برای مطالبه مهریه است که به مرد ابلاغ می شود.
3. ابلاغ به زوج و مهلت ۱۰ روزه: اجرائیه به مرد ابلاغ شده و به او ۱۰ روز فرصت داده می شود تا نسبت به پرداخت مهریه یا توافق با زن اقدام کند. در این مدت، مرد می تواند مهریه را نقداً بپردازد یا با زن بر سر نحوه پرداخت به توافق برسد. این مرحله برای مرد با استرس و لزوم تصمیم گیری فوری همراه است.
4. معرفی و توقیف اموال زوج توسط زوجه: اگر مرد در مهلت ۱۰ روزه اقدام به پرداخت نکند، زن می تواند با معرفی اموال و دارایی های او، درخواست توقیف آن ها را به اجرای ثبت ارائه دهد. در این مرحله، شناسایی دقیق اموال منقول و غیرمنقول مرد توسط زن، اهمیت حیاتی دارد. توقیف اموال می تواند شامل ملک، خودرو، حساب های بانکی، سهام، و حتی حقوق کارمندی باشد.
5. توقیف حقوق کارمندی: در صورتی که مرد کارمند دولت یا شرکت های خصوصی باشد، زن می تواند درخواست توقیف بخشی از حقوق او را ارائه دهد. میزان توقیف حقوق، یک چهارم در صورت تأهل و یک سوم در صورت جدایی، تا زمان پرداخت کامل مهریه است. این اقدام، فشار مالی مستمری بر مرد وارد می کند تا به تعهدات خود عمل کند.

ب) مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

در صورتی که عقدنامه غیررسمی باشد یا زن ترجیح دهد از ابتدا از طریق دادگاه اقدام کند (مثلاً برای درخواست اعسار همزمان از سوی مرد)، باید به دادگاه خانواده مراجعه کند. این مسیر، اغلب طولانی تر و پیچیده تر از مسیر اجرای ثبت است، اما می تواند پوشش دهنده ابعاد وسیع تری از اختلافات باشد.

1. ارائه دادخواست مطالبه مهریه: زن باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه خانواده ارائه دهد. در این دادخواست، میزان مهریه، نوع آن (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و سایر اطلاعات لازم باید به دقت درج شود.
2. نحوه رسیدگی در دادگاه: پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع داده شده و طرفین برای جلسات رسیدگی دعوت می شوند. دادگاه اظهارات هر دو طرف را شنیده و مدارک و شواهد ارائه شده را بررسی می کند. این مرحله برای هر دو طرف می تواند با اضطراب و نگرانی همراه باشد؛ زیرا آینده مالی و زندگی آن ها در حال بررسی است.
3. صدور حکم و مراحل اجرایی آن: پس از اتمام رسیدگی، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. در صورت عدم پرداخت از سوی مرد، زن می تواند درخواست صدور اجرائیه دادگاه را ارائه کرده و از طریق واحد اجرای احکام مدنی دادگستری، برای توقیف اموال و وصول مهریه اقدام کند.

ج) درخواست اعسار و تقسیط مهریه توسط زوج

در بسیاری از موارد، مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد. در چنین شرایطی، قانون به او اجازه داده تا با ارائه دادخواست «اعسار از پرداخت مهریه» به دادگاه، درخواست تقسیط آن را مطرح کند. این فرآیند، فرصتی برای مرد است تا از فشار پرداخت یکباره مهریه رهایی یابد و بتواند تعهد خود را در قالب اقساط ماهانه انجام دهد. برای مرد، این مسیر، دریچه ای از امید را باز می کند تا از تبعات عدم پرداخت، به ویژه حبس، در امان بماند.

1. شرایط و دلایل درخواست اعسار: مرد باید به دادگاه ثابت کند که هیچ گونه مال یا دارایی قابل توجهی برای پرداخت یکجای مهریه ندارد. این عدم تمکن مالی می تواند ناشی از بیکاری، بدهی های سنگین، بیماری، یا هر عامل دیگری باشد که توانایی او را برای پرداخت مهریه سلب کرده است.
2. مدارک لازم برای اثبات اعسار: برای اثبات اعسار، مرد باید مدارک و مستندات مشخصی را به دادگاه ارائه دهد. این مدارک شامل:
   • لیست کامل اموال و دارایی ها: ارائه فهرستی دقیق از تمامی اموال منقول و غیرمنقول خود، حتی اگر ناچیز باشند.
   • لیست بدهی ها و تعهدات مالی: ارائه مدارک مربوط به اقساط وام، بدهی به اشخاص حقیقی یا حقوقی، و سایر تعهدات مالی.
   • مدارک بانکی: گردش حساب بانکی و موجودی حساب ها برای اثبات عدم وجود وجه نقد کافی.
   • شهادت شهود (استشهادیه): معرفی حداقل دو نفر شاهد که از وضعیت مالی مرد آگاه باشند و بتوانند در دادگاه شهادت دهند که مرد قادر به پرداخت مهریه نیست. این شهود باید در جلسه دادگاه حاضر شده و شهادت خود را تأیید کنند.
   • مدارک شغلی و درآمدی: ارائه گواهی عدم اشتغال یا مدارک مربوط به حقوق و درآمد پایین در صورت اشتغال.
3. نقش دادگاه در تعیین پیش قسط و اقساط ماهانه: پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین و شهود، دادگاه در صورتی که اعسار مرد را احراز کند، حکم به تقسیط مهریه می دهد. این حکم شامل تعیین یک «پیش قسط» (مبلغ اولیه) و سپس «اقساط ماهانه» است. تعیین میزان پیش قسط و اقساط، بستگی به میزان مهریه، توانایی مالی مرد، و شرایط زندگی او دارد. دادگاه تلاش می کند تا با رعایت عدالت، هم حقوق زن را تامین کند و هم فشار نامعقولی بر مرد وارد نشود. تجربه نشان می دهد که مردان اغلب پس از صدور حکم تقسیط، با آرامش خاطر بیشتری به زندگی ادامه می دهند، اما این به معنای پایان چالش ها نیست؛ زیرا پرداخت اقساط مهریه می تواند تعهد مالی بلندمدتی برای آن ها ایجاد کند.

محاسبه و تعدیل مهریه با توجه به شاخص بانک مرکزی

یکی از دغدغه های اصلی در مورد مهریه هایی که سال ها قبل تعیین شده اند، کاهش ارزش آن ها به دلیل تورم است. تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، راهکاری برای حل این مشکل ارائه کرده است. این تبصره تصریح می کند که چنانچه مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تعیین مهریه نسبت به سال اجرای عقد (یا سال مطالبه) که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، محاسبه و پرداخت خواهد شد. این قانون، به زن احساس عدالت و حمایت بیشتری می دهد؛ زیرا تلاش می کند ارزش واقعی مهریه او را حفظ کند و اجازه ندهد تورم، این حق مالی را تضعیف کند.

چگونگی محاسبه ارزش سکه بر اساس قیمت روز مطالبه:

اگر مهریه به صورت سکه طلا تعیین شده باشد، معمولاً ارزش آن بر اساس قیمت روز سکه در زمان مطالبه و اجرای حکم محاسبه می شود. این بدان معناست که اگر زنی مهریه خود را مطالبه کند، دادگاه یا اجرای ثبت، قیمت سکه را در همان روز محاسبه و مرد را مکلف به پرداخت معادل ریالی آن می کند، مگر اینکه طرفین بر پرداخت عین سکه توافق کرده باشند. این رویه، تضمین می کند که زن از نوسانات بازار طلا متضرر نشود و ارزش واقعی مهریه خود را دریافت کند. این تجربه برای زن می تواند حسی از رضایت خاطر به همراه داشته باشد، در حالی که مرد ممکن است با چالش های ناشی از نوسانات بازار طلا روبرو شود.

اثر تورم بر ارزش مهریه:

تورم، پدیده ای اقتصادی است که قدرت خرید پول را به مرور زمان کاهش می دهد. در گذشته، بسیاری از مهریه ها به صورت وجه نقد تعیین می شدند و با گذشت سال ها، ارزش واقعی آن ها به شدت افت می کرد. تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به منظور جلوگیری از تضییع حقوق زن در مواجهه با تورم، راهکار تعدیل مهریه را پیش بینی کرده است. این تعدیل، بر اساس شاخص های رسمی بانک مرکزی انجام می شود و سعی دارد تا ارزش پولی مهریه را متناسب با قدرت خرید آن در زمان عقد، در زمان مطالبه حفظ کند. این مکانیسم قانونی، اطمینان خاطری برای زن ایجاد می کند که پشتوانه مالی او، حتی با گذشت زمان و تحت تاثیر تورم، همچنان پابرجا خواهد ماند و از همین رو، اعتماد به نظام حقوقی را افزایش می دهد.

قوانین جدید و طرح های احتمالی مهریه (آپدیت ۱۴۰۴ و آینده)

مسئله مهریه، به دلیل اهمیت اجتماعی و اقتصادی آن، همواره موضوع بحث و بررسی در محافل حقوقی و قانون گذاری بوده است. در سال های اخیر، طرح ها و لوایح متعددی برای اصلاح قانون مهریه در مجلس شورای اسلامی مطرح شده اند که هر یک با اهدافی خاص، از جمله کاهش آمار طلاق، حمایت از بنیان خانواده، و ایجاد تعادل بیشتر بین حقوق زوجین، به دنبال تغییراتی در قوانین موجود بوده اند. این بحث ها، اغلب با شور و تب و شور و نگرانی های مختلف از سوی جامعه پیگیری می شود، چرا که می تواند زندگی بسیاری از افراد را تحت تاثیر قرار دهد.

وضعیت فعلی طرح های اصلاح قانون مهریه در مجلس:

تا این لحظه، قانون جدید مهریه در ایران هنوز به تصویب نهایی نرسیده است. بر اساس آخرین اطلاعات موجود، طرح های اصلاح قانون مهریه در کمیسیون های تخصصی مجلس، به ویژه کمیسیون قضایی، مطرح شده و در حال بررسی کارشناسی هستند. این طرح ها ممکن است شامل تغییراتی در سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه، تسهیل فرآیند اعسار و تقسیط، یا حتی پیشنهاداتی برای تعیین مهریه های متعارف تر باشند. اما تا زمان تصویب نهایی در صحن علنی مجلس و تأیید شورای نگهبان، هیچ یک از این تغییرات جنبه قانونی و اجرایی نخواهند داشت. بسیاری از زوجین و خانواده ها با امید و گاهی با اضطراب، اخبار مربوط به این طرح ها را دنبال می کنند، با این امید که قوانین آینده، عدالت و آرامش بیشتری را به ارمغان آورد.

تأکید بر این که تا زمان تصویب و ابلاغ رسمی، قوانین قبلی ملاک عمل هستند:

بسیار مهم است که بدانیم تا زمانی که یک قانون به صورت رسمی تصویب و ابلاغ نشود، قوانین قبلی همچنان معتبر و ملاک عمل هستند. هرگونه گمانه زنی یا شنیده ها در مورد تغییرات قریب الوقوع، نباید باعث شود که افراد در تصمیم گیری های حقوقی خود، بر پایه اطلاعات غیررسمی عمل کنند. برای زوجین، این بدان معناست که در حال حاضر، تمامی مقررات مربوط به مهریه، از جمله ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و ماده ۷ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، همچنان پابرجا هستند. آگاهی از این نکته، از سردرگمی و تصمیمات عجولانه جلوگیری می کند و به افراد کمک می کند تا با دیدی واقع بینانه، حقوق و تعهدات خود را درک کنند.

نحوه پیگیری اخبار رسمی در این زمینه:

برای به روز ماندن با آخرین تحولات در زمینه قوانین مهریه، توصیه می شود تنها به منابع خبری رسمی و معتبر مراجعه شود. وب سایت مجلس شورای اسلامی، خبرگزاری های رسمی، و پایگاه های اطلاع رسانی قوه قضائیه، منابع قابل اعتمادی هستند که اطلاعات دقیق و موثق را در اختیار عموم قرار می دهند. پیگیری اخبار از این طریق، به افراد کمک می کند تا از اطلاعات نادرست و شایعاتی که ممکن است باعث نگرانی های بی مورد شوند، دوری کنند و با واقعیت های قانونی پیش رو، مواجه شوند. این هوشیاری در پیگیری اخبار، به ویژه برای افرادی که درگیر پرونده های مهریه هستند، اهمیت مضاعفی دارد و می تواند در تصمیم گیری های حساس آن ها نقش کلیدی ایفا کند.

تأثیر نوع طلاق بر مطالبه مهریه

مهریه، حقی مستقل از طلاق است و زن حتی بدون طلاق نیز می تواند آن را مطالبه کند. با این حال، نوع طلاق و چگونگی جدایی زوجین، می تواند بر نحوه مطالبه، میزان وصول و حتی امکان بذل (بخشیدن) مهریه تأثیرگذار باشد. تجربه نشان می دهد که فرآیند طلاق، به ویژه در ارتباط با مهریه، می تواند ابعاد احساسی و مالی پیچیده ای برای هر دو طرف ایجاد کند.

۱. طلاق از طرف مرد:

در صورتی که مرد تصمیم به طلاق بگیرد و زن راضی به جدایی نباشد، مرد موظف است تمام مهریه زن را به صورت کامل بپردازد. در این حالت، زن از حق کامل خود برای مطالبه کل مهریه برخوردار است و حتی در صورت عدم تمکن مالی مرد، دادگاه حکم به تقسیط مهریه می دهد و مرد را مکلف به پرداخت اقساط می کند. این شرایط، پشتوانه ای قوی برای زن است تا در برابر تصمیم یک جانبه مرد برای جدایی، حقوق مالی خود را از دست ندهد و با احساس امنیت بیشتری از زندگی مشترک خارج شود.

۲. طلاق از طرف زن:

اگر زن به دلایل موجه قانونی (مانند عسر و حرج یا عدم تمکین مرد) درخواست طلاق دهد و این دلایل در دادگاه اثبات شوند، او می تواند همزمان با طلاق، تمام مهریه خود را نیز مطالبه کند. در این شرایط، حق مهریه زن مانند حالت طلاق از طرف مرد، پابرجاست. با این حال، اگر زن بدون داشتن دلایل موجه قانونی، یا با داشتن حق طلاق و بدون اثبات عسر و حرج، صرفاً به دلیل عدم تمایل به ادامه زندگی مشترک، درخواست طلاق دهد، ممکن است در جریان پرونده، برای راضی کردن مرد به طلاق، مجبور به بخشیدن بخشی از مهریه خود شود. این مرحله برای زن، می تواند با چالش ها و مذاکرات پیچیده ای همراه باشد، چرا که او باید بین خواسته خود برای طلاق و حق مالی اش، تعادل ایجاد کند.

۳. طلاق توافقی:

در طلاق توافقی، زوجین با توافق بر سر تمامی مسائل مالی و غیرمالی، از جمله مهریه، به زندگی مشترک خود پایان می دهند. در این نوع طلاق، زن و مرد می توانند بر سر میزان پرداخت یا بخشش مهریه به توافق برسند. زن می تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند، بخشی از آن را ببخشد (بذل مهریه) یا حتی تمام آن را به صورت کتبی از مرد ساقط کند. این توافق، بر اساس مذاکرات و رضایت متقابل شکل می گیرد و سپس در دادگاه ثبت می شود. طلاق توافقی، اغلب با سرعت بیشتری انجام می شود و با احساس همکاری و کمتر شدن تنش ها بین زوجین همراه است، اما نیازمند تفاهم و انعطاف پذیری هر دو طرف است.

۴. طلاق خلع و مبارات:

در طلاق خلع، زن به دلیل کراهت شدید از شوهر خود، در ازای بخشیدن تمام یا بخشی از مهریه خود (و یا مالی معادل آن)، از مرد درخواست طلاق می کند. در طلاق مبارات نیز، کراهت از سوی هر دو طرف است. در این نوع طلاق ها، بذل مهریه یا مال دیگر از سوی زن، شرط رهایی از زوجیت است. این تجربه برای زن، گاهی با حس فداکاری برای رهایی از یک رابطه نامطلوب همراه است، چرا که او برای دستیابی به آزادی خود، از حق مالی اش صرف نظر می کند. میزان مهریه بذل شده در این نوع طلاق ها، می تواند متغیر باشد و به توافق طرفین و نظر دادگاه بستگی دارد.

نکات مهم و تکمیلی در مورد مهریه

درک عمیق تر از ابعاد مختلف مهریه، نیازمند آگاهی از نکات تکمیلی و مهمی است که ممکن است در طول زندگی مشترک یا در زمان بروز اختلافات، نقش کلیدی ایفا کنند. این نکات، هم برای زوجه و هم برای زوج، می تواند راهگشا باشد و به آن ها در تصمیم گیری های آگاهانه کمک کند.

مطالبه مهریه قبل از طلاق

زن این حق را دارد که در هر زمان، حتی در دوران زندگی مشترک و بدون اینکه قصد طلاق داشته باشد، مهریه خود را مطالبه کند. بسیاری از زنان به اشتباه تصور می کنند که مطالبه مهریه، حتماً باید همزمان با درخواست طلاق باشد، اما ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به صراحت بیان می کند که زن به محض عقد، مالک مهریه می شود. این بدان معناست که زن می تواند از مهریه خود به عنوان پشتوانه ای مالی برای هر نیاز یا سرمایه گذاری استفاده کند. این حق، به زن احساس استقلال و امنیت مالی بیشتری می بخشد و به او امکان می دهد تا در مورد دارایی خود، آزادانه عمل کند.

مطالبه مهریه بعد از فوت زوج

در صورت فوت مرد، مهریه زن به قوت خود باقی است و او می تواند آن را از ماترک (اموال باقی مانده) همسر متوفی خود مطالبه کند. در این حالت، زن مانند سایر طلبکاران متوفی محسوب می شود و مهریه او قبل از تقسیم ارث بین وراث، از دارایی های مرد پرداخت خواهد شد. این شرایط، برای زن، به خصوص در دوران سوگ و فقدان همسر، تضمین کننده حداقل امنیت مالی است و به او اطمینان می دهد که حتی پس از فوت همسر نیز، حقوق قانونی اش محفوظ خواهد ماند. وراث مرد موظف به پرداخت مهریه از ترکه هستند و اگر ترکه کفاف ندهد، تعهدی بر وراث برای پرداخت از اموال شخصی خودشان نیست.

مطالبه مهریه در صورت فوت زوجه

اگر زن قبل از دریافت مهریه خود فوت کند، حق مطالبه مهریه به وراث او (مانند فرزندان، پدر و مادر) منتقل می شود. وراث زن می توانند با ارائه دادخواست مطالبه مهریه، حقوق قانونی متوفی را از مرد مطالبه کنند. این امر نشان دهنده ماهیت مالی مهریه است که حتی پس از فوت زن نیز، به عنوان یک حق موروثی، قابل پیگیری و وصول است. این شرایط، اهمیت قانونی مهریه را بیش از پیش آشکار می سازد و بر حقوق مالی زن و خانواده او تأکید می کند.

نقش خیانت یا عدم تمکین در مهریه

برخلاف باور عمومی، خیانت زن یا عدم تمکین او (عدم ایفای وظایف زناشویی بدون دلیل موجه)، مستقیماً باعث ساقط شدن حق مهریه نمی شود. مهریه به محض عقد به ملکیت زن درمی آید و یک حق مستقل است. با این حال، عدم تمکین می تواند بر برخی حقوق دیگر زن مانند نفقه تأثیر بگذارد. در موارد خیانت، اگرچه قانون مجازات هایی برای آن در نظر گرفته است، اما اصل مهریه زن را ساقط نمی کند. البته، در عمل ممکن است در جریان پرونده های طلاق یا در مذاکرات توافقی، این مسائل بر میزان توافق بر سر مهریه تأثیرگذار باشند. این واقعیت حقوقی، برای بسیاری از مردان که با خیانت همسرشان مواجه شده اند، ممکن است با احساس بی عدالتی همراه باشد، اما قانون، ماهیت مستقل مهریه را حفظ کرده است.

هزینه های دادرسی و اجرایی مهریه

مطالبه مهریه، مانند هر فرآیند حقوقی دیگر، مستلزم پرداخت هزینه هایی است. این هزینه ها شامل هزینه های دادرسی (برای ثبت دادخواست در دادگاه خانواده) و هزینه های اجرایی (برای صدور اجرائیه ثبتی یا اجرای احکام دادگاه) می شود. میزان این هزینه ها بر اساس تعرفه های قانونی تعیین می شود و معمولاً بر اساس ارزش خواسته (مبلغ مهریه) محاسبه می گردد. در ابتدا، این هزینه ها توسط زن پرداخت می شود، اما در صورت موفقیت در مطالبه مهریه، امکان مطالبه این هزینه ها از مرد وجود دارد. این بار مالی اولیه، گاهی برای زن با نگرانی هایی همراه است، اما در نهایت، قانون سعی دارد تا او را از این بابت حمایت کند.

آیا مهریه مشمول مالیات می شود؟

یکی از سوالات رایج، به ویژه در مورد مهریه های سنگین، این است که آیا مهریه مشمول مالیات می شود؟ پاسخ کوتاه این است که خیر، مهریه مشمول مالیات بر ارث یا مالیات بر درآمد نیست. مهریه به عنوان یک حق مالی و بدهی از سوی زوج به زوجه تلقی می شود و از نظر قانونی، ماهیت درآمدی یا انتقالی خاصی ندارد که مشمول مالیات شود. این امر، خبر خوبی برای زنان است که نگران کسر مالیات از مهریه خود هستند و به آن ها اطمینان می دهد که تمام مبلغ مطالبه شده را بدون کسر مالیات دریافت خواهند کرد.

مستثنیات دین

در زمان توقیف اموال مرد برای پرداخت مهریه، قانونی به نام «مستثنیات دین» وجود دارد. این قانون، برخی اموال ضروری مرد را که برای ادامه حیات و حفظ شان او لازم است، از توقیف معاف می کند. مستثنیات دین شامل: مسکن مورد نیاز مرد و افراد تحت تکفل او، اثاثیه ضروری منزل، ابزار و لوازم کار، و حقوق و مزایای دریافتی (تا میزان مشخص) می شود. این قانون، با هدف جلوگیری از بی خانمانی و تامین حداقل های زندگی برای مرد، وضع شده است. این شرایط می تواند برای زن، به خصوص در مواردی که مرد اموال زیادی ندارد، با احساس ناامیدی همراه باشد، زیرا او نمی تواند تمامی اموال مرد را برای وصول مهریه توقیف کند.

مدت زمان فرآیند مطالبه مهریه

مدت زمان لازم برای مطالبه و وصول مهریه، بسیار متغیر است و به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله: انتخاب مسیر (اجرای ثبت یا دادگاه)، میزان همکاری یا مقاومت مرد، پیچیدگی پرونده، وجود یا عدم وجود اموال قابل توقیف، و ترافیک کاری مراجع قضایی. در برخی موارد، اگر مرد همکاری کند و اموال مشخصی داشته باشد، فرآیند می تواند در چند ماه به نتیجه برسد. اما در موارد پیچیده که مرد اعسار درخواست می کند یا اموال خود را پنهان می کند، این فرآیند ممکن است سال ها به طول بینجامد. این انتظار طولانی و گاهی خسته کننده، می تواند برای هر دو طرف، زن و مرد، با فشار روحی و مالی زیادی همراه باشد و لزوم صبر و پیگیری مداوم را نشان می دهد.

نتیجه گیری

در پایان این بررسی جامع، روشن شد که مسئله «چقدر از مهریه را می توان گرفت؟» بسیار فراتر از یک عدد ساده و واحد است. مهریه به عنوان یک حق قانونی و کامل برای زن، از لحظه عقد نکاح به او تعلق می گیرد و او مالک تمام آن است، فارغ از میزان و تعداد سکه ها. درک این نکته اساسی، نقطه آغازین برای هرگونه اقدام و تصمیم گیری در مورد مهریه است.

تفاوت اصلی در مسیر مطالبه و وصول مهریه، به ضمانت اجرای کیفری و نحوه اثبات تمکن مالی زوج برمی گردد. مهریه های تا ۱۱۰ سکه، از ضمانت اجرای حبس برخوردارند و بار اثبات اعسار بر عهده مرد است، در حالی که برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، دیگر حکم حبس صادر نمی شود و زن باید توانایی مالی مرد را برای پرداخت این بخش از مهریه اثبات کند. این تمایز قانونی، چالش ها و فرصت های متفاوتی را برای هر یک از زوجین ایجاد می کند.

مسیر مطالبه مهریه، چه از طریق اجرای ثبت و چه از طریق دادگاه خانواده، می تواند پر از پیچیدگی ها، دوندگی ها و ابهامات حقوقی باشد. عواملی مانند نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، وضعیت مالی زوج، وجود یا عدم وجود اموال قابل توقیف، و حتی نوع طلاق، همگی بر سرعت و نتیجه فرآیند تأثیرگذارند. آگاهی از این جزئیات و همچنین شناخت قوانین مربوط به تعدیل مهریه بر اساس شاخص بانک مرکزی، می تواند به افراد کمک کند تا با دید بازتری وارد این فرآیند شوند.

در مواجهه با این پیچیدگی ها، کسب اطلاعات دقیق و به روز، از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به حساسیت و اهمیت مهریه در زندگی زوجین و تأثیر آن بر آینده مالی و روانی آن ها، همواره توصیه می شود که افراد پیش از هرگونه اقدام، با یک وکیل متخصص خانواده مشورت کنند. وکیل می تواند با ارائه راهنمایی های حقوقی دقیق و متناسب با شرایط خاص هر پرونده، به زوجین کمک کند تا بهترین تصمیم را اتخاذ کرده و حقوق خود را به نحو احسن پیگیری کنند. این مشاوره تخصصی، نه تنها از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری می کند، بلکه می تواند مسیر پر چالش مطالبه مهریه را هموارتر سازد و به ایجاد عدالت و آرامش برای هر دو طرف یاری رساند.